Απόδοση κειμένου: Συλβάνα Παπαϊωάννου για το #IFI
Αγγλικό κείμενο: The cult of compulsory happiness is ruining our workplaces
Πολλές εταιρείες πασχίζουν να κάνουν τον χώρο εργασίας τους «διασκεδαστικό», έτσι ώστε να εργαζόμαστε πιο σκληρά. Αλλά η επιβεβλημένη αυτή θετικότητα έχει αρνητική πλευρά. Στην προσπάθειά τους να κάνουν τους υπαλλήλους πιο ευτυχισμένους, εταιρείες παγκοσμίως εγκαθιστούν εξοπλισμούς παιχνιδιού στους χώρους εργασίας. Η Google έχει βάλει τσουλήθρες στο γραφείο της στη Ζυρίχη ώστε οι προγραμματιστές να «τσουλάνε» γρήγορα ανάμεσα στους ορόφους. Το Zappos, ένα online κατάστημα πώλησης παπουτσιών, προτρέπει τους υπάλληλους να ντύνονται σαν το αγαπημένο τους ζώο συγκεκριμένες ημέρες το χρόνο. Υπάρχουν, επίσης, αμερικάνικες εταιρείες που δίνουν την ευκαιρία στους υπαλλήλους τους να γίνουν Νίντζα για μια μέρα. Ποδοσφαιράκι, ηλεκτρονικά παιχνίδια, φιγούρες και scooter έχουν εγκατασταθεί μόνιμα σε πολλούς χώρους εργασίας. Αν μπει κανείς στα γραφεία της Inventionland θα νομίζει ότι μπήκε σε παιδική χαρά: τα γραφεία έχουν ένα πειρατικό καράβι, ένα δεντρόσπιτο και ένα τεράστιο παπούτσι.
Αν και όλο αυτό δεν σταματάει μόνο στα παιχνίδια, έχουν καταφύγει σε διάφορα μέσα οι εταιρείες για να έχουν «χαρούμενους» υπαλλήλους, οι οποίοι θα εργάζονται πολλές ώρες. Ο Tony Hsieh, διευθύνων σύμβουλος του Zappos, είναι γνωστός για τα σφηνάκια βότκας που πίνει με τους εργαζόμενους στις συνεντεύξεις. Η Expedia, η οποία ανακηρύχθηκε φέτος ο πιο «χαρούμενος» χώρος εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει προσαρμόσει το γραφείο της στο Λονδίνο να μοιάζει με club, με open-bar, χώρους χαλάρωσης, και προσομοιωτές φόρμουλα 1.
Στο The Wellness Syndrome, το βιβλίο που έγραψα με τον Carl Cederström, μελετήσαμε το όλο και αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ευτυχία στη δουλειά. Βρήκαμε μια αυξανόμενη βιομηχανία από «funsultants» οι οποίοι προσφέρουν συμβουλές πώς να κάνει μια εταιρεία πιο ευτυχισμένο το εργατικό δυναμικό της. Εταιρείες όπως η Zappos έχουν αρχίσει να προσλαμβάνουν ειδικούς της ευτυχίας. Υπάρχει και ακμάζων τομέας διαχείρισης της θετικότητας στην δουλειά.
Παρόλη αυτή την προσπάθεια, η δουλειά ακόμα παραμένει χάλια. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του London School of Economics, το μέρος στο οποίο νιώθουμε περισσότερο δυστυχισμένοι είναι η δουλειά. Η μόνη περίπτωση στην οποία νιώθουμε χειρότερα είναι όταν είμαστε άρρωστοι καθηλωμένοι στο κρεβάτι.
Η εμμονή με την ευτυχία των εργαζομένων στο χώρο εργασίας, βασίζεται σε ένα από τα παλαιότερα κλισέ στα εγχειρίδια της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού: ο χαρούμενος εργαζόμενος είναι ένας καλό εργαζόμενος. Όπως έδειξε και ο William Davies στο βιβλίο του, The Happiness Industry, η ιδέα αυτή είναι μέρος της θεωρίας σχεδόν από το 1930. Το πρόβλημα είναι ότι έχουν γίνει πολλές έρευνες, όλες αυτές τις δεκαετίες, για την συσχέτιση της ικανοποίησης του εργαζόμενου με την απόδοσή του και τα αποτελέσματα είναι μη καταληκτικά.
Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν οι μαθητές παρακολουθήσουν ένα βίντεο με stand-up comedy και μετά τους ζητηθεί να εντοπίσουν λάθη σε ένα γραπτό, θα τα καταφέρουν καλύτερα από μαθητές που δεν παρακολούθησαν το βίντεο. Μια άλλη έρευνα, από την άλλη, ενός μεγάλου αγγλικού super market έδειξε ότι τα καταστήματα με τους λιγότερο ικανοποιημένους εργαζόμενους ήταν και τα πιο κερδοφόρα και αποδοτικά.
Η ευτυχία στη δουλειά μπορεί να είναι καλή για μερικά επαγγέλματα, όπως όσα έχουν να κάνουν με εξυπηρέτηση πελατών, αλλά σε μερικά άλλα μπορεί να σταθεί εμπόδιο. Μια έρευνα έδειξε ότι οι νευριασμένοι άνθρωποι έτειναν να κλείνουν καλύτερες συμφωνίες, με μεγαλύτερο κέρδος, από ό,τι οι χαρούμενοι άνθρωποι. Επιπλέον, άτομα με θετική διάθεση είναι πιο δύσκολο να εντοπίσουν τις απάτες από ό,τι άτομα με χάλια διάθεση.
Ενώ η ευτυχία δεν είναι πάντα καλή για την απόδοση, θα είναι καλή για τον εργαζόμενο, σωστά; Αυτό δεν αληθεύει πάντα. Η έμφαση στην ευτυχία μπορεί να παραγκωνίσει άλλα συναισθήματα όπως ο θυμός, η θλίψη, το άγχος και η αβεβαιότητα – όλα βασικά συστατικά του ενός σύγχρονου εργασιακού χώρου – τα οποία και «απαγορεύονται» στον χώρο εργασίας. Η απαγόρευση αυτή μπορεί να γίνει επικίνδυνη για τους εργαζόμενους. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η έκφραση και θετικών και αρνητικών συναισθημάτων είναι σημαντική όταν οι άνθρωποι διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις.
Η ελευθερίας της έκφρασης των συναισθημάτων είναι, επίσης, σημαντική για την ανάπτυξη όλης της εταιρείας. Κάτι αντίστοιχο παρουσιάστηκε σε σχετική έρευνα για την αποτυχία της Nokia. Το 2007, τη χρονιά που λανσαρίστηκε το iPhone, η Nokia ήταν η κυρίαρχη εταιρεία στην κατασκευή κινητών. Είχε επαρκή στοιχεία για την Apple και τα προϊόντα της και θα μπορούσε κάλλιστα να την ανταγωνιστεί.
Παρόλα αυτά, η Φινλανδική εταιρεία είχε επενδύσει στο Symbian, ένα λειτουργικό σύστημα το οποίο δεν απέδωσε καλά. Οι διευθυντές το γνώριζαν, αλλά απέφευγαν να το επικοινωνήσουν με ανώτερους για να μην θεωρηθούν «αρνητικοί». Είχα λάβει το μήνυμα: «αν θέλεις να διατηρήσεις το τμήμα σου ανοιχτό, θα πρέπει να υπάρχει αισιοδοξία και καλά νέα». Αυτό οδήγησε στο να καθυστερήσουν αρκετά να ξεπεράσουν το Symbian και να προχωρήσουν στην δημιουργία ενός καλύτερου λειτουργικού. Στο μεσοδιάστημα αυτό, η Apple και η Samsung κατέκτησαν την αγορά.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι όταν κυνηγάς, συνεχώς, την ευτυχία εκείνη ξεγλιστρά. Αυτό αποτυπώνεται και σε μια έρευνα στην οποία ψυχολόγοι πήραν δύο ομάδες ανθρώπων και τους ζήτησαν να κάνουν κάτι που κάνει συνήθως ευτυχισμένους τους ανθρώπους – να δουν μια ταινία με κάποιον που νίκησε σε ένα πρωτάθλημα πατινάζ. Έπειτα, εξέτασαν πόσο χαρούμενους τους έκανε η εμπειρία αυτή. Πριν να δουν το βίντεο η μια ομάδα διάβασε μια δήλωση για το πόσο σημαντικό είναι να είσαι ευτυχισμένος και να έχεις καλή διάθεση.
Οι ψυχολόγοι είδαν ότι η ομάδα που δεν είχε διαβάσει τη δήλωση έτεινε να είναι πιο χαρούμενη μετά την ταινία. Αυτό δείχνει ότι όταν μιλάμε για το πόσο σημαντική είναι η ευτυχία τόσο περισσότερο την χάνουμε, ακόμη και αν κάνουμε πράγματα που συνήθως μας κάνουν χαρούμενους. Να θέλεις να είσαι χαρούμενος στη δουλειά είναι θεμιτό, αλλά να σε υποχρεώνουν να είσαι είναι άλλο πράγμα. Αν οι εταιρείες ενδιαφέρονταν πραγματικά να κάνουν τους εργαζόμενους χαρούμενους δεν θα ενδιαφέρονταν τόσο για τα κέρδη τόσο όσο για την χαλάρωση των εργαζόμενων.
Ένας τρόπος θα ήταν να επιτρέπουν στους υπαλλήλους να εργάζονται από το σπίτι ανά διαστήματα. Έρευνα έδειξε ότι η απόδοση και η ικανοποίηση των υπαλλήλων αυξανόταν όταν εργάζονταν από το σπίτι. Ένας δεύτερος απλός τρόπος θα ήταν να σταματήσουν οι εταιρείες να διακόπτουν τους εργαζόμενους με κάθε είδους άσκοπες απαιτήσεις όπως τα τεράστια email, ή οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και οι υποχρεωτικές «πρωτοβουλίες ευτυχίας». Μια έρευνα, του Harvard Business School, έδειξε ότι οι εργαζόμενοι ήταν πιο ικανοποιημένοι όταν μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε σημαντικά κομμάτια της δουλειάς τους και να σημειώσουν πρόοδο.
Τέλος, εξαλείφοντας την ενδημική ανασφάλεια, η οποία είναι θεμελιωμένη σε πολλούς χώρους εργασίας, είναι ένα εξαιρετικό βήμα προς την ευτυχία των υπαλλήλων. Στη μελέτη την οποία πραγματοποίησα με τον Mats Alvesson βρήκαμε ότι πολλές εταιρείες οι οποίες παίρνουν τέτοιες πρωτοβουλίες το μόνο που καταφέρνουν είναι να κάνουν τους υπαλλήλους δυστυχισμένους και να αυξάνουν τις απολαβές κάποιων «ειδικών».
Κάποιος τρόπος να κάνουν οι εταιρείες τους υπαλλήλους τους χαρούμενους πέρα από τα σφηνάκια βότκας και τις τσουλήθρες; Ας σκεφτούν σοβαρά πριν όλες αυτές τις ανούσιες αναδιαρθρώσεις.
