Απόδοση στα ελληνικά από την Συλβάνα Παπαϊωάννου για το #IFI
Αρχικό κείμενο: This Is The Best Way to Overcome Fear of Missing Out
Ένα νέο αρκτικόλεξο εμφανίζεται τελευταία: FOMO[1], ο όρος προστέθηκε επίσημα και στο Oxford English Dictionary το 2013. Τι σημαίνει άραγε;
Μια πρόσφατη μελέτη το ορίζει ως:
το άβολο συναίσθημα που σε απορροφά πλήρως και σε κάνει να νιώθεις ότι μένεις εκτός, ότι οι φίλοι σου κάνουν κάτι καλύτερα από σένα. Περίπου το 75% των νέων βιώνει αυτό το συναίσθημα. Σε ωθεί να τσεκάρεις τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ξανά και ξανά, ώστε να μην νιώθεις ότι μένεις εκτός. Ώστε να νιώθεις ότι όλα είναι εντάξει. Κάποιες φορές αυτό μπορεί να μειώσει το άγχος που νιώθεις, αλλά συνήθως γίνεται το ακριβώς αντίθετο. Σε οδηγεί να τρέχεις, σαν ένα μικρό χάμστερ, προσκολλημένη πάνω στην ψηφιακή ρόδα για να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου, να νιώθεις ότι κάτι κάνεις.
Είναι απλά ένα ακόμη σύμπτωμα της νέας εποχής; Είναι άραγε τόσο μεγάλο θέμα; Μας δείχνει κάτι που θα έπρεπε να λάβουμε υπόψιν; Υπάρχει κάτι που θα μας κάνει να σπάσουμε αυτόν τον βάρβαρο φαύλο κύκλο; Οι ερευνητές έχουν απαντήσεις. Και ναι μπορείς να λύσεις το πρόβλημα αυτό. Αλλά πρώτα τα άσχημα νέα: ο ΦΜΜΕ είναι χειρότερος από όσο νόμιζες…
Ο ΦΜΜΕ ξεκινάει από τη δυστυχία
Νιώθεις έντονα τον φόβο ότι μένεις εκτός; Μάλλον δεν νιώθεις και τόσο καλά με τη ζωή σου. Ο ΦΜΜΕ έχει συνήθως τις ρίζες του στην δυστυχία. Έρευνες δείχνουν ότι όσοι δεν ικανοποιούν τις βασικές τους ανάγκες για αυτονομία, κοινωνική σύνδεση και γενικότερα να έχουν ικανότητες που θα τους οδηγήσουν κάπου, παρουσιάζουν αυξημένο ΦΜΜΕ. Το ίδιο ακριβώς βιώνουν και όσοι έχουν συνεχώς κακή διάθεση και δεν είναι ικανοποιημένοι από τη ζωή τους.
Δεν έχεις διάθεση να κάνεις πράγματα και συνεχώς αναρωτιέσαι αν όλοι οι άλλοι διασκεδάζουν περισσότερο από εσένα. Με ποιον τρόπο λοιπόν μπορείς να ξύσεις την πληγή σου; Μα φυσικά με το να τσεκάρεις το Facebook. Οι μελέτες έδειξαν ότι ο ΦΜΜΕ έχει να κάνει με την ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο φόβος αυτός ουσιαστικά καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο δικτυωνόμαστε. Στην πραγματικότητα ο ΦΜΜΕ οδηγεί τα άτομα να τσεκάρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με το που ξυπνήσουν, πριν κοιμηθούν, ακόμα και την ώρα που τρώνε. Χμ, μοιάζει με εξάρτηση…
Δεν νιώθεις και πολύ καλά, είτε το καταλαβαίνεις είτε όχι, και στηρίζεσαι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να σε κάνουν να αισθανθείς λίγο καλύτερα. Το πρόβλημα είναι ότι τελικά σε κάνουν να νιώθεις ακόμη χειρότερα.
Η ψευδαίσθηση του Facebook
Όλοι ξέρουμε ότι το Facebook δεν προβάλει μια σφαιρική εικόνα από τις ζωές των άλλων. Παρά μόνο μια ωραιοποιημένη εκδοχή τους. Αν το να καυχιέται και να κάνει φιγούρα κανείς απαγορευόταν οι περισσότεροι δεν θα είχαν τι να ποστάρουν. Παρόλο όμως ότι το γνωρίζουμε, οι μελέτες δείχνουν ότι δεν μπορούμε να αντισταθούμε και συγκρίνουμε τις ζωές μας με των άλλων:
Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πιο πιθανό να συγκρίνουν τις επιτυχίες τους με των άλλων.
Το να προσπαθείς να νιώσεις ευτυχισμένη με αυτόν τον τρόπο, είναι σαν να έχεις αλλεργία στους ξηρούς καρπούς και να τρως φιστίκια. Σύμφωνα με τον Burke η παθητική ενασχόληση με το Facebook αυξάνει την θλίψη. «Εάν δύο γυναίκες μιλούν με τους φίλους τους για ίδιο χρονικό διάστημα, αλλά η μία ξοδεύει περισσότερο χρόνο στο να διαβάζει τα ποστ των φίλων της στο Facebook, τότε εκείνη τείνει να είναι περισσότερο θλιμμένη». Ξανά και ξανά, οι μελέτες για την ευτυχία δείχνουν ότι η σύγκριση με ζωές που πιστεύεις ότι είναι καλύτερες από τη δικιά σου είναι μια κακή συνήθεια.
Όπως είπε και ο Montesquieu:
Αν μου ζητήσεις να είμαι ευτυχισμένος είναι εύκολο. Αλλά συνήθως θέλω να είμαι πιο ευτυχισμένος από άλλους ανθρώπους και αυτό είναι δύσκολο, καθώς πιστεύουμε πάντα ότι οι άλλοι είναι πιο ευτυχισμένοι από εμάς.
Όπως γράφει και ο καθηγητής στο Swarthmore, Barry Schwartz στο βιβλίο του, The Paradox of Choice: Why More Is Less: «Σταμάτα να δίνεις σημασία τι κάνουν οι άλλοι γύρω σου». Είναι εύκολη συμβουλή να τη δώσεις αλλά όχι να την ακολουθήσεις, γιατί οι ενδείξεις για το τι κάνουν οι άλλοι υπάρχουν παντού, γιατί οι περισσότεροι ενδιαφερόμαστε για το κοινωνικό μας στάτους, και τελικά γιατί η πρόσβαση σε σημαντικά πράγματα στη ζωή (η καλή σχολή στο πανεπιστήμιο, η καλύτερη δουλειά, το καλύτερο σπίτι) δίνεται μόνο σε όσους τα καταφέρνουν καλύτερα. Η σύγκριση μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι αυτοκαταστροφική συνήθεια και θα έπρεπε να θυμίζουμε στον εαυτό μας να το κάνουμε όλο και λιγότερο.
Αναρωτιέσαι αν η ζωή σου μετράει και κοιτάζεις τις, τέλεια ρετουσαρισμένες, ζωές των άλλων. Είναι σαν να κοιτάζεις το υπόλοιπο σου στην τράπεζα αφού διάβασες ένα άρθρο για τους πιο πλούσιους ανθρώπους στον κόσμο. Όπως είπε κάποτε η Erica Jong «ζηλεύεις τη διασκέδαση που νομίζεις ότι έχουν οι άλλοι». Αν και η λογική μάς λέει ότι το Facebook δεν είναι μια ρεαλιστική απεικόνιση της ζωής των άλλων, η συνεχής σύγκριση της «ανικανότητάς» μας με μια ψεύτικη πραγματικότητα μπορεί να καταστρέψει την αυτοπεποίθηση μας. Δεν θα μπορέσεις να συναγωνιστείς την, φτιαχτή, γαμάτη ζωή των άλλων, ειδικά αν νιώθεις ήδη πεσμένη ή αγχωμένη.
Και παρόλα αυτά τι κάνες; Ποστάρεις κάτι. Φωνάζεις: «Κοίταξέ με! Είμαι και εγώ τόσο cool!» Αλλά αυτό τελικά σε κάνει να παραμένεις μέσα στο φαύλο κύκλο. Όπως είπε κάποτε η συνιδιοκτήτρια του Flickr, Caterina Fake:
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η πηγή του ΦΜΜΕ αλλά παράλληλα και ο τρόπος να γιατρευτεί κανείς. Είναι ένας κύκλος.
Και οι μελετητές συμφωνούν. Άτομα με ΦΜΜΕ βιώνουν ανάμεικτα συναισθήματα όταν χρησιμοποιούν το Facebook ή άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τους ανεβάζουν και τους ρίχνουν, εξίσου απότομα. Μια συνεχής εναλλαγή των συναισθημάτων, όπως συμβαίνει σε μια εξάρτηση. Με το να ποστάρεις ψήγματα μιας, προσεχτικά επεξεργασμένης, δικής σου ζωής, για να ανακουφιστείς, συμβάλλει στην εξάπλωση του φόβου αυτού, καθώς όποιος τα δει θα νιώσει χειρότερα. Γίνεσαι και εσύ «φορέας του ιού». Αυτός λοιπόν είναι ο ΦΜΜΕ και είναι ένα απαίσιο συναίσθημα. Αλλά πως βγαίνουμε από αυτό το φαύλο κύκλο;
Το πρόβλημα είναι η προσοχή
Να ψάχνει κανείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την ευτυχία είναι μια κακή ιδέα. Δεν θα τη βρει εκεί. Ακούγεται κλισέ, αλλά οι ερευνητές προτείνουν να κοιτάξεις μέσα σου: «Το πρόβλημα με τον ΦΜΜΕ είναι ότι τα άτομα κοιτάνε προς τα έξω και όχι προς τα μέσα» αναφέρει ο McLaughlin.
Όταν επικεντρώνεται κανείς στους άλλους ή στο ‘καλύτερο’ (στο μυαλό του) χάνει την αυθεντική εικόνα για τον εαυτό του. ο συνεχής ΦΜΜΕ σημαίνει ότι τελικά δεν συμμετέχει στην δική του πραγματική ζωή.
Το Facebook δεν είναι η πραγματική ζωή, δεν είναι καν ζωή. Και σίγουρα δεν είναι αληθινή. Μόνο η πραγματική ζωή είναι η πραγματική ζωή. Όμως συγκρίνεις τη ζωή σου με μια ψεύτικη ζωή. (Κάποιος να παίξει τη μουσική από το Matrix, παρακαλώ). Το κλειδί για την ευτυχία είναι μια απλή λέξη: Προσοχή.
Όλοι έχουμε άσχημα πράγματα να σκεφτούμε. Αλλά όταν δεν τους δίνουμε σημασία δεν μας ενοχλούν. «Δες τη φωτεινή πλευρά τη ζωής», μπορεί να είναι κλισέ αλλά είναι επιστημονικά έγκυρο. Ο Paul Dolan, ο οποίος διδάσκει στο London School of Economics, εξηγεί την σημασία της προσοχής στο βιβλίο του Happiness by Design: Change What You Do, Not How You Think:
Η ευτυχία εξαρτάται από το προς τα πού τείνεις την προσοχή σου. Το τι προσέχεις καθορίζει τη συμπεριφορά σου και καθορίζει την ευτυχία σου. Η προσοχή είναι η κόλλα που κρατάει τα κομμάτια της ζωή σου μαζί. Η έλλειψη πραγμάτων να εστιάσεις σημαίνει ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσεις τις αποφάσεις σου, σχετικά με το που να εστιάσεις την προσοχή σου και με ποιο τρόπο. Αν δεν είσαι ευτυχισμένη όσο θα ήθελες, τότε πρέπει να επαναπροσδιορίσεις την εστίαση της προσοχής σου. Η αλλαγή της συμπεριφοράς και η ευτυχία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το να εστιάζεις στα καλά πράγματα στη ζωή.
Όταν όμως σε πιάνει ο ΦΜΜΕ φεύγεις από την πραγματική ζωή και εστιάζεις στην ψεύτικη, στο Facebook. Οι έρευνες έδειξαν ότι άτομα με ΦΜΜΕ σταματάνε να ασχολούνται με τη ζωή τους και στρέφονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να νιώσουν ευτυχισμένοι. Μαθητές με ΦΜΜΕ προσέχουν πολύ λιγότερο στο μάθημα και οι ενήλικες μπορεί να τσεκάρουν το τηλέφωνό, τα email, τα μηνύματα τους ακόμη και όταν οδηγούν. Πως όμως μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στον πραγματικό κόσμο και να μην στρεφόμαστε στο Facebook (που θα μας κάνει να νιώσουμε χειρότερα); Σε τι μπορεί να εστιάσεις όταν η ζωή, ειλικρινά, είναι λίγο βαρετή και θλιβερή; Είναι απλό…
Δοκίμασε την ευγνωμοσύνη
Ακούγεται σαχλό, το ξέρω. Αλλά δοκίμασε αυτή την απλή συνήθεια:
Κοίτα γύρω σου. Ποια καλά πράγματα μπορεί να θεωρείς δεδομένα; Το σπίτι; Την οικογένεια; Τους φίλους; Τώρα σκέψου για λίγο ότι όλα αυτά τα χάνεις. Πώς θα ένιωθες; Άσχημα πράγματα μας τυχαίνουν, οπότε σε ένα βαθμό είμαστε τυχεροί για όσα έχουμε. Μπορεί να πιστεύεις ότι είναι χαζή αυτή η «συνήθεια», αλλά έρευνες δείχνουν ότι έχει αποτέλεσμα. Αν νοητά αθροίζουμε τις καλές στιγμές μάς βοηθάει να τις εκτιμάμε περισσότερο, μας κάνει να νιώθουμε ευγνωμοσύνη, μας κάνει πιο ευτυχισμένους. Η ευγνωμοσύνη είναι ο βασιλιάς της χαράς. Τι λένε οι ερευνητές;
Όσο περισσότερο ένα άτομο έχει την τάση να είναι ευγνώμων τόσο λιγότερες οι πιθανότητες να είναι θλιμμένος, αγχωμένος, να νιώθει μοναξιά ή ζήλια, να είναι νευρικός.
Να νιώθεις ευγνώμων δεν σε κάνει μόνο περισσότερο χαρούμενο, αλλά οδηγεί και σε μια καλύτερη, αντικειμενικά, ζωή:
οι έρευνες έδειξαν ότι η ευγνωμοσύνη, ο έλεγχος των υλικών αναγκών, έχει όλα τα θετικά αποτελέσματά που θα ήθελε κανείς: ικανοποίηση για τη ζωή μας, κοινωνική δικτύωση και ένταξη, καθώς και χαμηλά επίπεδα κατάθλιψης και ζήλιας.
Η αναπόφευκτη σύγκριση με τις ψεύτικες ζωές στο Facebook σε κάνει να νιώθεις ότι έχεις λίγα. Το να αναλογίζεσαι πόσο τυχερός είσαι για όλα όσα έχεις, σε κάνει να νιώθεις ότι έχεις περισσότερα. Μάλλον ήρθε η ώρα να εστιάζεις στα καλά πράγματα, τα οποία θεωρείς δεδομένα, στη ζωή, από το να κοιτάς την αρχική σου σελίδα στο Facebook. Απενεργοποίησε τις ειδοποιήσεις. Όπως αναφέρει o Przybylski, συγγραφέας της σχετικής με τον ΦΜΜΕ μελέτης:
Για τα άτομα που νιώθουν ασφάλεια στη σχέση τους, η σχέση τους είναι πολύ σημαντική δεν νιώθουν όμως την ανάγκη να είναι συνεχώς “συνδεδεμένοι”. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να μην προκαλούν αυτή την τάση για σύνδεση, αλλά είναι πιθανό να την επιδεινώνουν καθώς κάνουν το μοίρασμα και τη σύνδεση να φαίνονται τόσο εύκολα. Μερικές φορές είναι καλό να προστατεύει κανείς τον εαυτό του από όλα όσα μπορεί εύκολα να κάνει.
Συνοψίζοντας:
- Ο ΦΜΜΕ ξεκινάει από τη δυστυχία.
- Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χειροτερεύουν την κατάσταση. Το Facebook δεν είναι κακό, το να εξαρτάται η ευτυχία σου από αυτό όμως είναι.
- Η ευτυχία έχει να κάνει με την προσοχή. Επικεντρώσου σε θετικά πράγματα και θα νιώσεις καλύτερα.
- Η ευγνωμοσύνη είναι βασική. Σκέψου να έχανες όσο έχεις και είσαι τυχερή για αυτά και απλά εκτίμησέ τα.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από μόνα τους δεν είναι κακά. Αλλά όταν δικτυωνόμαστε για να συγκρίνουμε τις ζωές μας με αυτές των γνωστών και φίλων, αυτό έχει ως αποτέλεσμα τελικά να χρησιμοποιούμε ένα μέσο στο οποίο όλοι κόβουν-ράβουν για να μοιάζει η ζωή τους τέλεια. Το Facebook μπορεί να βοηθήσει στο να είσαι ευτυχισμένη, μην σκρολάρεις όμως όλη μέρα και συγκρίνεσαι. Χρησιμοποίησέ το για να κανονίζεις συναντήσεις. Ο καθηγητής John Cacioppo, κορυφαίος ερευνητής σε θέματα μοναξιάς, προτείνει:
Το Facebook είναι ένα εργαλείο και η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από τον χρήστη. Αν χρησιμοποιείτε το Facebook για να κανονίζετε συναντήσεις βοηθάει στην κοινωνική δικτύωση. Αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σας βοηθάνε να κανονίσετε έναν αγώνα ποδοσφαίρου με τους φίλους σας, αυτό είναι υγιές. Αν όμως προτιμάτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από το να παίξετε ποδόσφαιρο, αυτό είναι το κακό.
Όταν είσαι με φίλους άσε κάτω το τηλέφωνο. Το να συναντιέσαι με φίλους και οικογένεια τακτικά είναι ευτυχία ισοδύναμη με ένα εισόδημα 95.000€ το χρόνο. Ό,τι και αν θες να τσεκάρεις στο Facebook δεν αξίζει τόσο λεφτά φιλαράκι. Ξέχνα τις ψεύτικες και προσποιητές ζωές στο Facebook οι οποίες οδηγούν στον ΦΜΜΕ. Αντίθετα δοκίμασε το ΧΝΜΕ , τη χαρά να μένεις εκτός από όλες τις ψευδαισθήσεις. Όταν περνάς όλη σου την ώρα κοιτάζοντας, και φθονώντας, τις τέλειες φωτογραφίες από την – τόσο καλά φτιαγμένη – ευτυχία των άλλων στο Facebook, να θυμάσαι ότι τελικά: είναι η ζωή σου από την οποία μένεις εκτός.
[1] [ΣτΜ]: FOMO-Fear of Missing Out, στα ελληνικά μπορεί να αποδοθεί ως Φόβος Μην Μείνεις Εκτός- ΦΜΜΕ ή φόβος μην χάσεις το τι συμβαίνει.
