O Βασίλης Στεφανάκος παραχώρησε αυτή τη συνέντευξη την ώρα που ετοιμάζεται να αποφυλακιστεί. Σχεδόν εννιά χρονιά μετά πρόκειται να ελευθερωθεί έχοντας εκτίσει ποινές που του επιβλήθηκαν και αφορούν στον μισό ποινικό κώδικα ,όπως αναφέρεται στο αστυνομικό ρεπορτάζ. Δεν κατηγορήθηκε ποτέ για υποθέσεις ναρκωτικών, μαστροπείας ή trafficking.
Το ποινικό κουβάρι των κατηγόριων που του απαγγέλθηκαν είναι μεγάλο και χρήζει ανάλυσης από ειδικότερους του είδους…
Ο βαρυποινίτης κρατούμενος μιλάει για όλους και για όλα.
Ένας ”ποινικός” με αριστερές καταβολές και ιδιαίτερη σκέψη, χαρακτηρισμένος σαν ”ο πολιτικός καθοδηγητής” ή ”ο φιλόσοφος των κρατουμένων”.
Επιλέξαμε από κοινού οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις να είναι γραπτές. Μακριά από τη φόρτιση της προσωπικής επικοινωνίας.
Ο Στεφανάκος μια πολιτική μορφή λόγου και γραφής σε μπερδεύει από το τηλέφωνο. Σου παίρνει εκείνος συνέντευξη… Την ”πατάω” κάθε φορά που μιλάμε και το διαπιστώνω κάθε φορά που κλείνω το ακουστικό.
Δεν ξέρω αν είναι δόκιμος ο όρος να τον χαρακτηρίσω σαν αριστερή υπερσύνδεση ανάμεσα στα κάγκελα της φυλακής και τη κοινωνία γιατί δεν γνωρίζω πως ορίζονται τα κάγκελα στο μυαλό.
Να το πω αλλιώς, ζώντας στη πολυτέλεια της ελευθερίας είναι ακατόρθωτο να μιλήσεις με όρους εγκλεισμού.
Απλά ρωτάς ό,τι σου φαίνεται σπουδαίο για να αντιληφθείς ότι η απάντηση φτηναίνει την ερώτηση.
Η υπεραξία Στεφανάκου είναι τα ίδια τα λόγια του.
Βασίλη, κρατάω μόνο την αποκλειστικότητα που μου υποσχέθηκες για τις ιστορίες γέλιου που βίωσες στο μέσα της φυλακής και θα τις γράψουμε όταν με το καλό ανταμωθούμε…
Πλησιάζει ο καιρός της αποφυλάκισής σου. Τι πρόκειται να αφήσεις πίσω, φυλακισμένο, και τι θα πάρεις μαζί σου στην ελευθερία;
«Μετά από κάποια χρόνια εγκλεισμού διαφοροποιείται ο τρόπος που αντιμετωπίζεις την κλεισούρα. Έχει να κάνει με την ηλικία και ειδικότερα σε ποια ηλικία ήσουν όταν μπήκες στη φυλακή. Παίζει ρόλο το τι σκοπό έχεις για το υπόλοιπο της ζωής σου αλλά και τι έχεις να αντιμετωπίσεις : προσδοκίες, δυνατότητες κ.λ.π. .Κατά τη γνώμη μου, η ζωή προχωράει είτε μέσα στη φυλακή είτε έξω. Αλλάζουν κάποια πράγματα όμως οι ευθύνες σου σαν άτομο συνεχίζουν. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία παραίτησης ή ξεπεσμού. Μπορείς κατά κάποιον τρόπο να είσαι παρών όπου οφείλεις. Όπως οφείλεις και να μην εγκλωβίζεις άτομα στο δικό σου μονοπάτι. Καλό είναι να αφήνεις να απομακρύνονται κάποιοι από τη ζωή σου ίσως για να γλυτώσουν και να το κάνεις διακριτικά ως να είναι δική σου επιλογή.»
Διαβάζω συνεντεύξεις και τα ποσταρίσματά σου στο Facebook. Τοποθετείσαι πολιτικά με άποψη. Βρίσκεις κοινά στους όρους που ασκείται η πολιτική με τους κανόνες της νύχτας;
Το παιχνίδι της ζωής ανέκαθεν παιζόταν με όρους νύχτας, μου είχε πει ένας μακαρίτης φίλος μου. Εγώ θα πω ότι η νύχτα ακολουθεί το παιχνίδι της ζωής. Όσο φτάνει, όπου φτάνει, και όπως φτάνει. Ένα παιχνίδι που βασίζεται στην επιρροή, στη δύναμη, στον πλούτο. Απλά οι τύποι της νύχτας είναι ανεπαρκείς για πολλά-πολλά και την πληρώνουν συχνά τη νύφη. . .Όχι ότι οι άλλοι πάνε πίσω. Από την άλλη βέβαια, οι πολιτικοί είναι πιο συγκροτημένοι ως παρέα εγκληματιών και φροντίζουν για την προστασία τους. Το πρώτο ζητούμενο για μια εγκληματική οργάνωση είναι να την βγάζει καθαρή. Δηλαδή, ατιμωρησία…
Πετυχημένος νονός που να παραμένει ζωντανός και ελεύθερος είναι κατά κανόνα υπάλληλος της Ασφάλειας.
Υπάρχει «νομενκλατούρα» στη φυλακή που ασκεί εξουσία ή απολαμβάνει προνόμια;
«Η φυλακή είναι όπως η κοινωνία. Σαφώς και υπάρχουν διαφορετικές αντιμετωπίσεις. Άλλες φορές με κάποιο… κόστος, άλλες φορές με μέσον, αλλά υπάρχουν και φορές που με τη διεκδικητικότητά σου και τη συμπεριφορά περνάς τη ζωή σου πιο αξιοπρεπώς. Αυτά που συνήθως ονομάζουν προνόμια είναι τα στοιχειώδη που έτσι κι αλλιώς προβλέπονται ως δικαιώματα από τον σωφρονιστικό κώδικα αλλά τα στερούνται όσοι δεν έχουν τρόπο να τα αξιώσουν. Είναι κάποιες φορές που η ασυδοσία ορισμένων κρατουμένων εξελίσσεται σε κοινωνική αδικία κατά των αδυνάτων, γι ‘αυτό είναι δύσκολο να είσαι αλληλέγγυος στους συγκρατούμενους. Άτομα τα οποία δεν ξεχωρίζουν τις «γραμμές» έχουν μια στάση εξοργιστική που απαιτεί ψυχραιμία και βαθιά συνειδητοποίηση της αδυναμίας τους για να κατανοήσεις και να συνεχίζεις να ασχολείσαι μαζί τους.»
Διατηρούνται τάξεις κρατουμένων με οικονομικά κριτήρια;
«Η διαφορά του πλούσιος και φτωχός δεν αρκεί. Σαφώς αν έχεις λεφτά δεν ανησυχείς για την επιβίωση της οικογένειάς σου και μπορείς να πληρώσεις έναν δικηγόρο, όπως και να αγοράσεις κάποια πράγματα σε όποια φυλακή επιτρέπεται.»
Αν έχεις πολλά λεφτά δεν πας φυλακή. Μόνον από ατύχημα μπορεί να βρεθείς εκεί. Παραδείγματος χάριν, να σε θεωρήσουν αδύναμο κρίκο σε μια αλυσίδα και να σε περιορίσουν για να μη γίνει μεγαλύτερη ζημιά. Αλλά τότε όλο και κάποιος πολιτικός θα σε προστατεύσει.
Μετά από αποδράσεις ή απόπειρες αλλάζουν οι όροι συμπεριφοράς από τη μεριά των αρχών;
«Όταν γίνεται μια απόδραση λαμβάνονται κάποια έκτακτα μέτρα αλλά σιγά-σιγά ατονούν. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι κρατούμενοι που εκτίουν ολόκληρη την ποινή τους με ιδιαίτερα μέτρα μεταγωγής και φύλαξης. Οι κατά τόπους διοικήσεις των φυλακών κάποιες φορές δείχνουν ένα σχετικά πιο ανθρώπινο πρόσωπο, είτε γιατί το νιώθουν είτε γιατί φοβούνται. Άλλωστε, είναι τόσο άδικο το δικαστικό και σωφρονιστικό σύστημα που είναι ανάγκη κάποια ελαστικότητα ως βαλβίδα εκτόνωσης.»
Είσαι σχεδόν εννιά χρονιά φυλακισμένος. Πήρες πότε άδεια; Αν όχι, γιατί;
«Την άδεια την δίνει ο εισαγγελέας παρότι θεωρητικά είναι απόφαση του Συμβουλίου της Φυλακής. Θα μπορούσα να έχω πάρει άδεια μετά από τα πέντε χρόνια. Η αιτιολογία της απόφασης του εισαγγελέα ήταν ότι δεν θα με…ωφελήσει αυτό (!) . Τι να σχολιάσω γι’ αυτό; Φοβισμένα ανθρωπάκια…»
Κατέθεσες πρόσφατα ως μάρτυρας υπεράσπισης στην υπόθεση απόδρασης Γοργοπόταμος, με κατηγορούμενους μέλη των Πυρήνων της Φωτιάς. Τι σε οδήγησε σε αυτή σου την απόφαση;
«Ήθελα να ξεκαθαρίσω κάποια πράγματα όσων αφορά κάποιους κατηγορούμενους δεδομένου ότι όλοι οι κατηγορούμενοι είναι φίλοι μου.»
Συναντήθηκες ποτέ με τους χρυσαυγίτες υπόδικους; Έχουν διαφορά στη συμπεριφορά τους μέσα από ό,τι έξω;
«Δεν έχω συναντηθεί με χρυσαυγίτες που να το δηλώνουν. Τώρα αν είναι κάποιοι βλάκες με κάνα τατουάζ περίεργο σίγουρα δεν εμφανίζονται αλλά και κρατούν το κεφάλι κάτω. Γενικά τους θεωρώ της καρπαζιάς. Βέβαια, η γραφικότητα και η δειλία δεν καθιστά κάποιους ακίνδυνους. Για δείτε τι έκανε αυτή η κότα ο Ρουπακιάς στο παλικάρι…»
Τι σημαίνει στην Ελλάδα φυλακές υψίστης ασφαλείας;
«Η φυλακή στην οποίαν ανήκω οργανικά – στον Δομοκό δηλαδή- χαρακτηρίστηκε φυλακή υψίστης ασφαλείας. Τα θεωρώ περιττά όλα αυτά ακόμη και αντιμετωπίζοντας το όλο θέμα από τη σκοπιά τους. Θα ήταν προτιμότερο να αφήσουν τις φιγούρες και να βοηθήσουν κάποιους ανθρώπους να ξαναβγούν στην κοινωνία χωρίς να κανιβαλίζουν στους συνανθρώπους τους.»
Το νοσοκομείο κρατουμένων στον Κορυδαλλό χαρακτηρίζεται χρόνια τώρα κολαστήριο. Χρειάστηκε να περάσεις ποτέ από εκεί ως ασθενής; Έχεις εικόνα της κατάστασης;
«Έχω πάει για ακτινογραφίες και υπερήχους δύο με τρεις φορές αλλά είναι μαύρο χάλι απ’ όλες τις απόψεις. Θεωρώ ότι θα βοηθούσε την κατάσταση η ένταξη του νοσοκομείου στο ΕΣΥ.»
Βιώνουν οι κρατούμενοι τα μνημόνια από μέσα; Άλλαξε κάτι στις συνθήκες κράτησης, μετά από ενάμιση χρόνο αριστερή, υποτίθεται, διακυβέρνηση;
«Η κρίση του μνημονίου έφερε φτώχεια. Όπως καταλαβαίνεις αυτό το κλίμα μετακυλίστηκε και στη φυλακή. Αρκετοί κρατούμενοι που είχαν μια βοήθεια από την οικογένειά τους δεν την έχουν πλέον. Όπως επίσης είναι μεγαλύτερο το πρόβλημα του φυλακισμένου όταν ξέρει ότι εκεί έξω η οικογένειά του δεν την βγάζει. Με την έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση χάσαμε και τους αλληλέγγυους, τους ανθρώπους που νοιάζονταν για τους κρατούμενους και βοηθούσαν στις κινητοποιήσεις, με την έννοια να ακουστεί λίγο πιο πέρα ο λόγος μας. Από αυτούς, άλλοι έγιναν βουλευτές, άλλοι πολιτικοί παράγοντες, και μερικοί που δεν ήθελαν να σταματήσουν τους κατηγόρησαν ως συνομιλητές εγκληματιών και τρομοκρατών και… σκιάχτηκαν. Το μόνο καλό ήταν η θέσπιση ενός νόμου που βοηθούσε να εκτίουν τις ποινές δικαιότερα και βοήθησε κάποιους ανθρώπους να βγουν λίγο νωρίτερα. Αλλά και αυτός έληξε διότι ήταν για έναν χρόνο. Και αμελούν να τον παρατείνουν όπως έχουν υποσχεθεί.»
Πιστεύεις ότι μπορεί να δημιουργηθεί ένα κίνημα κρατουμένων που θα επεξεργαστεί και θα παρουσιάσει έναν άλλου τύπου σωφρονιστικό εγκλεισμό, ο οποίος θα αλλάζει τους όρους κράτησης και θα προετοιμάζει την επανένταξη με βάση τη βιωματική τους εμπειρία;
«Σε μια ειλικρινή προσπάθεια, πράγματι θα ήταν χρήσιμη η βιωματική εμπειρία κάποιων που έχουν ζήσει στη φυλακή και έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν την κατάσταση πέραν τους προφανούς. Αλλά δυστυχώς, τις φυλακές οι κυβερνήσεις τις χρησιμοποιούν ως μέσο καταστολής, αποδεικνύοντας ότι δεν ενδιαφέρονται για τον σωφρονισμό και την κοινωνική ειρήνη. Απλά μαζεύουν κάποιους παραβάτες για να εξευμενίσουν την κοινή γνώμη και να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους οι αρχές ασφαλείας και οι δικαστές. Από αυτό το σκεπτικό προκύπτει ότι στη φυλακή συχνάζουν συνήθως οι αδύναμοι και οι χαμηλής εμβέλειας εγκληματίες.»
Ο υπερπληθυσμός ενισχύει την παραβατικότητα εντός των φυλακών;
«Οτιδήποτε επιβαρύνει πληθυσμιακά την ήδη βεβαρημένη κατάσταση σαφώς και οξύνει τις εντάσεις. Ο υπερπληθυσμός ακόμα και μέσα στα κελιά δημιουργεί τριβές ανάμεσα στους κρατουμένους.»
Γιατί η δικαιοσύνη αντιμετωπίζει κατά το δοκούν περιπτώσεις κατηγορούμενων ή φυλακισμένων; Για παράδειγμα, η άρνηση αποφυλάκισης στις μωρομάνες της Θήβας, η ποινικοποίηση της συζυγικής σχέσης και της μητρικής του Τσάκαλου, η πέρα από τα νομικά όρια προφυλάκιση του Σακά, η άδεια σπουδών του Ρωμανού…
«Μετά από εννέα χρόνια κινητοποιήσεων στη φυλακή για διάφορα ζητήματα, αργά συνειδητοποίησα ότι το πιο σοβαρό ζήτημα είναι των εγκυμονουσών γυναικών, των μανάδων με ανήλικα παιδιά αλλά και των ανηλίκων. Θα έπρεπε να είναι το πρώτο, μόνιμο και διαρκές αίτημα των κρατουμένων. Πάνω και πριν απ’ όλα τα άλλα. Η δικαιοσύνη άγεται και φέρεται -ιδιαίτερα στις «μεγάλες υποθέσεις»- με γνώμονα τη συγκεκριμένη περιρρέουσα ατμόσφαιρα που αναδύεται από τα συστηματικά ΜΜΕ αλλά και τις σκοπιμότητες ορισμένων κέντρων-παράκεντρων εξουσίας. Όπως επίσης και από έναν άκρατο α λα καρτ συντηρητισμό συνυφασμένο με αυτό που ομολογούν άπαντες κατ’ ιδίαν αλλά λίγοι τολμούν να ομολογήσουν δημοσίως. Και εννοώ τα pay rolls, τους αγιορείτες και τις στοές. Καταστάσεις που πλανώνται με βαριά σκιά πάνω από τη δικαιοσύνη. Τώρα αν υπάρχουν εξαιρέσεις; Σαφώς υπάρχουν μα είναι λίγες. Οι οποίες δυστυχώς όμως στηρίζουν τον κανόνα ως άλλοθι. Παραδείγματος χάριν στην υπόθεση της μητέρας και συζύγου των Τσάκαλων που με ρωτάτε: επανειλημμένως ο εισαγγελέας Ασπρογέρακας πρότεινε την αποφυλάκισή τους αλλά και προς το Συμβούλιο για την έκδοση βουλεύματος πρότεινε την απαλλαγή τους. Ο εφέτης Σαλάτας, μέλος του Συμβουλίου, είχε την ίδια άποψη όπως πρόσφατα και ο εισαγγελέας Κούτρας της έδρας που τους δικάζει. Μένει βέβαια να δούμε τι θα αποφασίσουν οι δικαστές της έδρας. Όλοι οι προηγούμενοι που τους ήθελαν στο μπουντρούμι, τι ακριβώς δεν καταλάβαιναν;»
Έχεις εικόνα τι ψηφίζουν οι κρατούμενοι; Βάζουν πολιτικό κριτήριο την ώρα της κάλπης;
«Είναι λίγοι οι κρατούμενοι με δικαίωμα ψήφου διότι οι περισσότεροι είναι αλλοδαποί. Αλλά και από τους λίγους Έλληνες οι περισσότεροι έχουν στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων οπότε ακόμη και με τις οικογένειές τους είναι αμελητέα ποσότητα ψήφων. Αυτό ήταν που με έκανε να πιστεύω ότι το ενδιαφέρον του ΣΥΡΙΖΑ για τα δικαιώματα των κρατουμένων ήταν άκρως ανιδιοτελές. Στις εκλογές πάντως ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ γιατί πίστευαν ότι θα τους βγάλει από τη φυλακή. Κατά τα άλλα οι περισσότεροι κρατούμενοι αν αφαιρέσεις τους πολιτικούς κρατούμενους είναι μια λούμπεν ομάδα χωρίς ιδιαίτερες πολιτικές ανησυχίες.»
Συμπληρώθηκε ένας χρόνος από το δημοψήφισμα. Έγινε το ΟΧΙ τελικά ΝΑΙ;
«Καλή εμπειρία ήταν, δε χάσαμε και τίποτα από τη διαδικασία ούτως ή άλλως ό,τι ήταν να γίνει θα γινόταν. Καλά θα ήταν να είχε παιδευτική επιρροή στον κοσμάκη η παλινωδία της εξουσίας. Κοροϊδεύαμε τον εαυτό μας, το δείχναμε, και αφού πηγαίναμε φιρί-φιρί την πατήσαμε. Σε αυτό βάζω και τον εαυτό μου μέσα όντας κι εγώ οπαδός του «μη χείρον βέλτιστον». Αναρωτιέμαι -κατόπιν βέβαια- : « είναι δυνατόν να περιμέναμε από τυχάρπαστους, άσχετους νεαρούς και παλιές καραβάνες της Αριστεράς του ήξεις-αφήξεις, με τόσα απωθημένα μαζεμένα στην καμπούρα τους να έχουν ικανότητα και βούληση να λύσουν χρόνια προβλήματα; Στην πρώτη κόντρα συνθηκολόγησαν και μετά το μόνο μέλημά τους είναι να χρησιμοποιούν πασοκικού τύπου επικοινωνιακά τεχνάσματα για να παρουσιάσουν το άσπρο μαύρο. Αντί να αντλήσουν δύναμη από το 60% του ελληνικού λαού θεώρησαν ευκολότερο να αντλήσουν δυνάμεις από την παλαιοπασοκική δεξαμενή διαφθοράς και μηχανισμών.»
Δημιούργησες το μπλογκ Οι Αόρατοι. Βρίσκω εμπνευσμένο το όνομά του. Εσύ το σκέφτηκες; Ποια ανάγκη σε οδήγησε στη δημιουργία του; Θα το διατηρήσεις και έξω;
«Όταν μεταφέρθηκα στη φυλακή της Λάρισας το 2009, λόγω του πολύωρου εγκλεισμού, μόνος σε ένα κελί τουλάχιστον 18 ώρες την ημέρα με πολύ ζέστη και πολύ κρύο, ως αντίδοτο προσπάθησα να καταγράφω τις σκέψεις μου γύρω από κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Ρώτησα και έμαθα πώς γίνεται το blog και αφού ο πολύτιμος συνεργάτης μου δημιούργησε ένα blog και πληκτρολογούσε, εγώ τα υπαγόρευα από το τηλέφωνο.»
Ήταν ένα ωφέλιμο διέξοδο.
Εν όψει της αποφυλάκισής σου πώς σε βλέπουν οι συγκρατούμενοί σου; Και υπάρχουν κάποιοι που βιώνουν τον εγκλεισμό τους με όρους ιδρυματοποίησης; Δηλαδή μετά από μακροχρόνια φυλάκιση αρνούνται να αποφυλακιστούν μιας και απόμειναν μόνοι;
«Τη φυλακή την ξε-φοβάσαι και την συνηθίζεις με τα χρόνια. Η ανάγκη της αποφυλάκισης λιγότερο αφορά πλέον στις βιολογικές ανάγκες -ήλιος, θάλασσα, βουνό-, γενικά μιας ψευτο-ελευθερίας και περισσότερο αφορά στο βάρος της ευθύνης που θεωρεί ότι έχει κάποιος σε αυτούς που αλλάξανε τη ζωή τους από την απουσία του.»
