fbpx

Όσα μάθαμε ψάχνοντας για εργασία

Το φύλο του ρολογιού | Χρόνος Γένους Θηλυκού

στo Χαρτοφύλακας

Θέλω να λαμβάνω τα νέα άρθρα του IforINTERVIEW με e-mail.

Στείλε μας την ιστορία σου

[Μέρος Ι]

Στις είκοσι τέσσερις ώρες τους, οι γυναίκες υποχρεώνονται να στριμώξουν πολύ περισσότερες δραστηριότητες από τους άνδρες. Η δουλειά δεν τις απαλλάσσει από τις ανεξάντλητες οικογενειακές τους υποχρεώσεις, ενώ ο ελεύθερος χρόνος τους δεν θεωρείται τόσο σημαντικός όσο εκείνος των ανδρών. Το γυναικείο ρολόι θα έπρεπε να δείχνει κάποιες ώρες παραπάνω. 

 

Τα αμέτρητα λεπτά της ώρας

Ο χρόνος δεν είναι ουδέτερος. Έχει φύλο. Μια ημέρα έχει για όλους 24 ώρες, αλλά η χρήση των ωρών αυτών από τους άνδρες και τις γυναίκες διαφέρει εντυπωσιακά. Κάθε φύλο οργανώνει και διαθέτει διαφορετικά το εικοσιτετράωρό του, αποκτώντας μια διαφορετική εμπειρία του χρόνου που κυλά. Αν τεμαχίσουμε το χρόνο της ημέρας σε επιμέρους χρόνους -το χρόνο της εργασίας, τον ελεύθερο χρόνο, το χρόνο για τον εαυτό μας, το χρόνο για τους άλλους- τότε θα διαπιστώσουμε ότι οι γυναίκες έχουν πολύ λιγότερο “δικό” τους χρόνο από τους άνδρες: έχοντας αναλάβει ιστορικά την απασχόληση με το σπίτι αλλά και τη φροντίδα για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, οι γυναίκες συνεχίζουν να μην έχουν δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο, ένα χρόνο δηλαδή που θα μπορούσαν να διαθέσουν κατά τη βούλησή τους.

Η διαφορετική κοινωνική σημασία του χρόνου για κάθε φύλο δεν είναι σημερινή υπόθεση. Αν ανατρέξουμε στο χρονικό των αγώνων για τη μείωση του ωραρίου, θα διαπιστώσουμε πως η συζήτηση για τον “ελεύθερο χρόνο” αφορούσε αποκλειστικά τους άνδρες εργαζόμενους. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του ακταώρου, το μέτρο θα επέτρεπε στους εργάτες να ασχοληθούν με τα κοινά, σύμφωνα με τους αντιπάλους του θα τους οδηγούσε στην ταβέρνα, τον αλκοολισμό και την ακολασία: και στις δύο περιπτώσεις, η μείωση των ωρών εργασίας απελευθέρωνε χρόνο που ο εργάτης θα αφιέρωνε στον εαυτό του. Αντίθετα, κάθε μείωση του χρόνου εργασίας των γυναικών σκόπευε στην ενίσχυση της δουλειάς που οι εργάτριες όφειλαν να προσφέρουν στην οικογένειά τους. Εξάλλου η εργασία των γυναικών για καιρό αντιμετωπίστηκε από πολλές πλευρές ως αναγκαία αλλά παρά φύση εγκατάλειψη των οικογενειακών τους καθηκόντων:

“Θα έρθει κάποτε η μέρα”, έλεγε χαρακτηριστικά ο σοσιαλιστής Λεόν Μπλουμ το 1942, “που οι μητέρες της εργατικής τάξης θα μπορέσουν να προσφέρουν όλο τους το χρόνο στα σπίτια τους και τις οικογένειές τους”.

Η ιστορική αυτή πρόσδεση του χρόνου των γυναικών με την οικογένεια είχε ως αποτέλεσμα την ακύρωση της έννοιας ενός γυναικείου ελεύθερου χρόνου. Να πώς είχε αναπτύξει το θέμα “Πώς περνώ το χρόνο της σχόλης μου” ένα 16χρονο κορίτσι από τη Γερμανία την εποχή της οικονομικής κρίσης (1931): “Τώρα που είμαι άνεργη, σηκώνομαι στις 6:30. Ντύνομαι, πλένομαι και χτενίζομαι. Ύστερα παίρνω την κάρτα ανεργίας και πηγαίνω να μου τη σφραγίσουν στο γραφείο. Γυρίζω στο σπίτι, φορώ την ποδιά μου και αρχίζω το συγύρισμα. Στρώνω τα κρεβάτια, σκουπίζω και σφουγγαρίζω. Οταν τελειώσω, τρώω πρωινό. Στις 11 πάω για ψώνια. Η μητέρα αρχίζει να μαγειρεύει κι εγώ καθαρίζω και πλένω τις πατάτες. Στη 1 τρώμε και μετά πλένω τα πιάτα και σφουγγαρίζω την κουζίνα. Ύστερα πηγαίνουμε επίσκεψη σε κάποια θεία. Γυρίζουμε στις 4 και ζεσταίνουμε το φαγητό του πατέρα”.

Δεν πρόκειται απλώς για το γνωστό “διπλό ωράριο” στο οποίο υποβάλλονται οι γυναίκες συνδυάζοντας τη μισθωτή τους απασχόληση με τις ανάγκες μιας ολόκληρης οικογένειας. Πρόκειται για μια κοινωνική διαδικασία που διδάσκει από νωρίς στις γυναίκες ότι ο ελεύθερος χρόνος τους είναι ένας χρόνος που οφείλουν να προσφέρουν στους άλλους. Σύμφωνα με πρόσφατη ιταλική έρευνα, περισσότερα από τα μισά κορίτσια 11-13 ετών αφιερώνουν καθημερινά 1 ώρα στις οικιακές εργασίες, ενώ μόνο το ένα τρίτο των αγοριών της ίδιας ηλικίας ασχολούνται μισή ώρα την ημέρα με τις δουλειές αυτές. Η ψαλίδα μεγαλώνει με την ηλικία. Η ίδια έρευνα δείχνει ότι οι γυναίκες χωρίς παιδιά αφιερώνουν 5 ώρες στο σπίτι, ενώ η αντίστοιχη ενασχόληση των ανδρών τους δεν ξεπερνά τη 1 ώρα 24′. Όταν τα ζευγάρια έχουν παιδιά, ο χρόνος που διαθέτουν οι άνδρες για την οικογένεια παραμένει ο ίδιος, ενώ οι γυναίκες επιβαρύνονται κατά δύο ακόμη ώρες.

Δεν είναι όμως μόνο τα παιδιά που προσθέτουν χρόνο στις γυναίκες: στις περιπτώσεις που οι γυναίκες έχουν παιδιά αλλά όχι σύζυγο, οι ώρες που διαθέτουν στο σπίτι μειώνονται κατά δύο! Αλλά οι ώρες της οικιακής ενασχόλησης δεν είναι οι μόνες που καταβροχθίζουν το χρόνο των γυναικών. Ο χρόνος που απαιτείται για κάθε έκτακτο περιστατικό (ατύχημα, αρρώστια κ.λπ.) πέφτει κι αυτός παραδοσιακά στις ανθεκτικές γυναικείες πλάτες: σύμφωνα με άλλη ιταλική μέτρηση, μόνο το 1989 καταναλώθηκαν από 6.261.184 έως 8.895.000 ώρες για τη βοήθεια των ασθενών που είχαν εισαχθεί στα δημόσια νοσοκομεία του Μιλάνου.


Τα ελληνικά δεδομένα δεν εμφανίζονται περισσότερο ενθαρρυντικά: Έρευνα της PRC για το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ με τίτλο “Οι εργαζόμενοι μετά την κύρια απασχόληση” που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη άνοιξη, αποκαλύπτει ότι οι άνδρες ξεκουράζονται μιάμιση ώρα περισσότερο από τις γυναίκες και ότι οι εργαζόμενες γυναίκες διαθέτουν κατά μέσο όρο 2 ώρες 45′ στις δουλειές του σπιτιού έναντι των 50′ που διαθέτουν οι άνδρες. Για τα παιδιά οι άνδρες αφιερώνουν 36′ την ημέρα, ενώ οι γυναίκες μιάμιση ώρα. Οι σχετικές μετρήσεις σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης καταλήγουν στα ίδια περίπου συμπεράσματα. Εκείνο ωστόσο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι, παρά τις βελτιώσεις που έχουν σημειωθεί στην κοινωνική θέση των γυναικών τις τελευταίες δεκαετίες, οι δουλειές του σπιτιού συνεχίζουν να τις αφορούν σχεδόν αποκλειστικά: Μέσα σε δέκα χρόνια, η ενασχόληση των ανδρών με τη φροντίδα του σπιτιού αυξήθηκε στη Γαλλία μόλις κατά 15′, δηλαδή κατά 1′ το χρόνο.

Αλλά η πραγματικότητα του γυναικείου χρόνου είναι ακόμη πιο επιβαρυντική από όσο την παρουσιάζουν τα στατιστικά δεδομένα. Σύγχρονες κοινωνιολογικές προσεγγίσεις θέτουν σε αμφισβήτηση τις τρέχουσες μετρήσεις, κατηγορώντας τις ότι υποτιμούν μια βασική παράμετρο της συγκρότησης του πατρικού και μητρικού χρόνου στο εσωτερικό της οικογένειας: οι άνδρες έχουν τη δυνατότητα να τεμαχίζουν αυστηρά το χρόνο τους και να εκχωρούν ένα συγκεκριμένο τμήμα του στα παιδιά, ενώ οι γυναίκες είναι διαρκώς παρούσες για τα παιδιά τους και συνεχίζουν να τα επιτηρούν, ακόμη και τις ώρες που οι ίδιες δηλώνουν ότι αναπαύονται διαβάζοντας ένα βιβλίο ή βλέποντας τηλεόραση. Με άλλα λόγια, εκείνο που συχνά μένει έξω από τις ποσοτικές μετρήσεις είναι η κατά φύλο διαθεσιμότητα του χρόνου.

Με την έννοια αυτή, ο ελεύθερος χρόνος συνεχίζει να κατανέμεται εξαιρετικά άνισα ανάμεσα στα φύλα. Ετσι, δεν είναι περίεργο που η τάση των σύγχρονων γυναικών για μια ανάσα ελευθερίας από την εξουθενωτική αφοσίωση στην οικογένεια παίρνει συχνά τη μορφή διεκδίκησης ενός δικού τους, απολύτως προσωπικού, χρόνου: “Οταν φεύγω… το κάνω κυρίως για να έχω χρόνο πραγματικά δικό μου και να μην είμαι πια η μητέρα των παιδιών, η γυναίκα του Κ.”, δήλωνε πρόσφατα μια γαλλίδα δασκάλα, μητέρα δύο παιδιών (Νικόλ Σαμιέλ, “Οι βλέψεις των γυναικών για αυτονομία”).

Πώς να φανταστούμε ένα διαφορετικό χρόνο για τις γυναίκες; Ο ιταλικός νόμος του ’90 που ανέθετε στις δημοτικές αρχές την οργάνωση του χρόνου της πόλης έτσι ώστε να διευκολύνει τη ζωή των γυναικών, έχει να μαρτυρήσει πολλά για τις παγίδες που κρύβει ακόμη το ρολόι για τις γυναίκες. Η απόφαση ορισμένων δήμων να αναπροσαρμόσουν τα ωράρια των δημόσιων υπηρεσιών, να επιβάλουν άλλες ώρες λειτουργίας των καταστημάτων και να καταργήσουν την αργία της Κυριακής προκάλεσαν μια έντονη συζήτηση που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Οι ρυθμίσεις αυτές επιτρέπουν στις εργαζόμενες γυναίκες να κάνουν με μεγαλύτερη ευκολία τις δουλειές τους, αλλά μήπως ενισχύουν το κοινωνικό εκείνο στερεότυπο που θεωρεί τις γυναίκες υπεύθυνες για τη διευθέτηση όλων των πρακτικών οικογενειακών υποθέσεων; Και τι γίνεται με τα ελαστικά ωράρια εργασίας που καλούνται να επωμιστούν κυρίως οι εργαζόμενες γυναίκες, πολλές από τις οποίες επέλεξαν το δημόσιο επειδή ακριβώς το ωράριο τις βοηθούσε να συνδυάσουν την εργασία με τα οικογενειακά τους καθήκοντα;

(Ελευθεροτυπία, 29/9/1996) 

Το είδαμε στο www.iospress.gr

© I for Interview team

Σε περίπτωση που επιλέξατε να αναδημοσιεύσετε κάποιο κείμενό μας στο δικό σας site, σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα εκ των προτέρων για την προτίμηση! Ωστόσο,  να σας υπενθυμίσουμε το πόσο ευχάριστο και δίκαιο είναι να ακολουθούνται οι δεοντολογικοί κανόνες που ορίζουν τη σωστή και λειτουργική αναφορά στην αρχική  πηγή ( δλδ. αναγραφή πλήρους ονόματος του site μας και ενεργό link που ανακατευθύνει στο πρωτότυπο άρθρο). Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τον κόπο και τη δουλειά μας και σας ευχαριστούμε διπλά!

1 Comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Φρέσκα άρθρα στο Χαρτοφύλακας

Στην Κορυφή