Απόδοση κειμένου: Συλβάνα Παπαϊωάννου για το #IFI
Αγγλικό κείμενο:What Happened to the 40-Hour Workweek?
Το 2017, συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από τη θέσπιση του 40ώρου. Το οχτάωρο δεν επέφερε αλλαγές μόνο στις ώρες εργασίας ανά εβδομάδα, αλλά έφερε και ρήξη μεταξύ των τάξεων. Μερικά από τα σημεία καμπής στην ιστορία του εργασιακού ωραρίου, τα οποία συνοψίζουν την αναδιάρθρωση του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος:
1817 – Ο Robert Owen πίστευε στη διαίρεση της ημέρας σε τρία οκτάωρα: οκτώ ώρες δουλειά, οκτώ ώρες διασκέδαση και οκτώ ώρες ξεκούραση. (Ο Robert Owen ήταν Ουαλός ακτιβιστής για τα εργασιακά δικαιώματα και δημιουργός της ουτοπικής κοινωνίας με το όνομα «Νέα Αρμονία – New Harmony»)
1869 – Ο πρόεδρος Ulysses Grant με διακήρυξή του διασφάλισε οκτώ ώρες εργασίας την ημέρα, χωρίς μείωση του μισθού, αλλά μόνο για υπαλλήλους της κυβέρνησης. Την ίδια περίοδο οι ώρες εργασίας ανέρχονταν σε 12-14 ημερησίως για εξαήμερη εργασία.
1926 – ο Henry Ford εφάρμοσε το πενθήμερο-οκτάωρο για τους εργάτες στην αυτοκινητοβιομηχανία του. Υπενθύμισε στους μεγιστάνες «φίλους» του: «Πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι ο ελεύθερος χρόνος για τους εργάτες είναι είτε χαμένος χρόνος ή ταξικό προνόμιο».
1930 – Την περίοδο της Παγκόσμιας Οικονομικής Ύφεσης ο μεγιστάνας W. K. Kellogg εισήγαγε την εξάωρη εργασία στα εργοστάσιά του στο Battle Creek.
1940 – Το Κογκρέσο τροποποίησε την εργασιακή νομοθεσία (Fair Labor Standards Act) του 1938 και μείωσε σε 40ώρο/8ώρο, από 44ώρο/8,8 ώρες.
1970 – Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Μινεάπολις κατέγραψε το μέσο όρο εργασίας σε 38,8 ώρες ανά εβδομάδα.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα κατέγραψε, επίσης, ότι μεταξύ των δεκαετιών 1970-2000 ο μέσος όρος εργασίας αυξήθηκε στις 40,5 ώρες. Το 2016, η εκτίμηση της Στατιστικής υπηρεσίας της Αμερικής (Bureau of labor statistics) κατέγραψε 43 ώρες εβδομαδιαία ή 8,6 ώρες την ημέρα.
Οι 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα ξεπερνιούνται. Οι εργαζόμενοι ξοδεύουν περισσότερες ώρες πλέον στους νέους τύπους της «μοδάτης» οικονομίας, όπου πρέπει να έχεις πολλά προσόντα και τελικά να καταλήξεις ένας ανεξάρτητος σκλάβος. Όλο αυτό συμβαίνει τη στιγμή που θα έπρεπε οι ώρες εργασίας να μειώνονται, με το μισθό και τις παροχές να παραμένουν ως έχουν.
Πόσες ώρες εργάζεσαι κάθε εβδομάδα; Πόσες ώρες ξοδεύεις κάθε μέρα «δουλεύοντας»;
Πόσες ώρες σκοτώνεσαι μπροστά στον υπολογιστή, είτε είσαι στο γραφείο, στο σπίτι, στην καφετέρια ή σε ένα κοινόχρηστο χώρο εργασίας; Πόσες ώρες θυσιάζεις στο ταμείο ενός καταστήματος, να ασχολείσαι με τη γραφειοκρατία σαν δημόσιος υπάλληλος ή να συσκευάζεις προϊόντα σε μια αποθήκη; Πόσες ώρες χειρίζεσαι ένα τρυπάνι ή ένα μηχάνημα; Πόσο χρόνο χρειάζεσαι για να κλείσεις μια δουλειά; Να παραστείς σε μια επαγγελματική συνάντηση ή ένα επαγγελματικό δείπνο; Και πόσες ώρες περνάς να κάνεις προσωπικά τηλεφωνήματα, ένα διάλλειμα για τσιγάρο ή καφέ; Όλα είναι μέρος της δουλειάς και σίγουρα ξεπερνούν το 40ώρο ανά εβδομάδα.
Μια φορά και έναν καιρό οι άνθρωποι εργάζονταν με ένα καλό ημερομίσθιο αντάξιο της δουλειάς τους, «A fair day’s wage for a fair day’s work»[1]. Το μεταπολεμικό αμερικάνικο όνειρο οραματιζόταν έναν κόσμο όπου ο – λευκός, άντρας – εργάτης πήγαινε στη δουλειά, χτυπούσε κάρτα στο τέλος της 8ώρης βάρδιας (κάθε τι παραπάνω θεωρούνταν υπερωρία) και επέστεφε στο σπίτι του, έπινε την μπύρα του, έτρωγε το ζεστό φαγητό που του είχε μαγειρέψει η γυναίκα του, έβαζε τα παιδιά για ύπνο, άνοιγε την τηλεόραση και χάζευε μέχρι να κοιμηθεί.
Σήμερα, κανείς δεν γνωρίζει πόσο εργάζεται ο μέσος Αμερικάνος εβδομαδιαία. Το 2016 η αμερικάνικη Στατιστική Υπηρεσία κατέγραψε 43 ώρες ανά εβδομάδα. Το 2014 μια σελίδα δημοσκοπήσεων κατέγραψε 47 ώρες (9,4 ώρες ημερησίως) κατά μέσο όρο, με περιπτώσεις που έφταναν και τις 50 ώρες. Μια άλλη μελέτη του 2016, από ανεξάρτητα συνδικάτα, κατέγραψε 36 ώρες ανά εβδομάδα για τους ελεύθερους επαγγελματίες. Σε τομείς όπως τα ΜΜΕ, η πληροφορική, η λιανική πώληση, μαζί και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι ώρες ξεπερνούν τις 60 ανά εβδομάδα.
Όσες ώρες και αν εργάζεται κανείς, όλοι γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνο «τόσες».
Μια εργάσιμη ημέρα χωρίζεται στα δύο: την εργασία και τον αντίκτυπό της στην υπόλοιπη ζωή μας. Στην εποχή της άμεσης επικοινωνίας, του διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων ο μέσος Αμερικάνος ζει μια 24/7 εργασιακή ζωή. Σήμερα, η εργασία χρειάζεται έξτρα ώρες από την προσωπική ζωή για προετοιμασία, επαγγελματικά ταξίδια και άλλες μικρές ή μεγάλες λεπτομέρειες οι οποίες πρέπει να τακτοποιηθούν για τη δουλειά. Όλα αυτά είναι απλήρωτες ώρες τις οποίες σπαταλά κανείς για να διευκολύνει την ίδια την εργασία.
Οι άνθρωποι σήμερα κάνουμε πάνω-κάτω τα ίδια πράματα (ίσως και περισσότερα) όπως και στο παρελθόν, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Παρόλα αυτά, η εργασιακή ζωή, εντός και εκτός της δουλειάς, καλύπτει πλέον μεγαλύτερο μέρος της προσωπικής ζωής μας.
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η εργασιακή ζωή των Αμερικάνων άλλαξε ριζικά. Ο καταναλωτισμός αντικατέστησε τον ελεύθερο χρόνο και οι γυναίκες εισήλθαν στην αγορά εργασίας για να συνεισφέρουν στο οικογενειακό εισόδημα. Το 1956 στην προεκλογική του ομιλία ο Nixon προέβλεψε ότι μια εργάσιμη εβδομάδα 32 ωρών είναι πιθανή μόνο εφόσον μια μείωση ωρών δεν θα σήμαινε μείωση απόδοσης ή παραγωγής. Τρεις σταδιακές αλλαγές θα έπρεπε να επαληθεύσουν τις προβλέψεις του Nixon για 32 ώρες εργασίας:
Πρώτον, η αυτοματοποίηση της εργασίας άλλαξε ριζικά το χρόνο εργασίας. Ο εγκέφαλος αντικατέστησε τη μυϊκή δύναμη, το ψηφιακό διαδέχτηκε το αναλογικό και η παγκοσμιοποίηση αναδιαμόρφωσε τις τοπικές αγορές. Όλα μαζί συνέβαλλαν στην αύξηση της παραγωγής, στην καλύτερη απόδοση και στο ξεζούμισμα της «ζωής» εκτός δουλειάς.
Δεύτερον, η εργατική δύναμη έχει αλλάξει. Από την εποχή του Nixon και έπειτα, τα συνδικάτα έχουν αποδυναμωθεί και το μεγαλύτερο μέρος της εργατικής δύναμης μετατράπηκε σε «εν δυνάμει» εργαζόμενους – ανεξάρτητοι επαγγελματίες, περιστασιακά εργαζόμενοι ή «δουλειές του ποδαριού». Η Στατιστική υπηρεσία εκτίμησε την εργατική δύναμη στα 160 εκατομμύρια εργάτες, με ένα 11% τους ελεύθερους επαγγελματίες και 22% τους εν δυνάμει εργάτες. Άλλες εκτιμήσεις, έρευνα της MGI, καταγράφουν τους ελευθέρους επαγγελματίες στο 27%. Τέλος, μια μελέτη του Συνδικάτου των ελεύθερων επαγγελματιών ανέδειξε αύξηση από 53 σε 55 εκατομμύρια το 2016, κάτι που αντιστοιχεί στο 35% της εργατικής δύναμης στην Αμερική. Εκτιμάτε ότι το ποσοστό θα ανέρθει στο 40% έως το 2020.
Τρίτον, και εξίσου σημαντικό, τη δεκαετία του ’60 μόνο ένα 20% των μανάδων εργαζόταν. Σήμερα, το 70% των παιδιών μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου όλοι οι ενήλικες εργάζονται. Μεταξύ του 1969 και του 2000 οι εβδομαδιαίες ώρες εργασίας για ένα ζευγάρι, αθροιστικά, αυξήθηκαν από 56 σε 67. Πλέον κάθε νοικοκυριό έχει δύο μισθούς.
Το 1930, ο οικονομολόγος John Maynard Keynes προέβλεψε ότι μέσα σε έναν αιώνα οι αυξήσεις στην παραγωγή θα σημαίνουν 15 ώρες εργασίας ανά εβδομάδα. Πέρασαν περίπου 90 χρόνια και η πρόβλεψη αυτή δεν φαίνεται να επαληθεύεται. Άλλοι οικονομολόγοι πρόσθεσαν πως με την ανάπτυξη της οικονομίας οι εργαζόμενοι θα επιλέγουν να δουλεύουν λιγότερες ώρες. Δυστυχώς ούτε αυτό ισχύει.
Στις ΗΠΑ ο καπιταλισμός θριαμβεύει! Οι Αμερικάνοι προτιμούν τις περισσότερες ώρες εργασίας οι οποίες συνάδουν με μια τεράστια καταναλωτική ικανότητα – και τα αντίστοιχα χρέη φυσικά. Η ανάγκη για μια μικρότερη εργασιακή εβδομάδα μοιάζει το ίδιο παρωχημένη όσο και τα ουτοπικά κινήματα του 19ου αιώνα.
Ο καπιταλισμός δημιούργησε ένα παγκόσμιο σύστημα το οποίο ελέγχεται από το κεφάλαιο και σταδιακά ελέγχει την κάθε πτυχή της προσωπικής ζωής του κάθε ατόμου. Είτε στη δουλειά είτε στη διασκέδαση, είτε στο γραφείο, στο σπίτι ή σε διακοπές οι Αμερικάνοι γνωρίζουν πώς να λειτουργούν ως αντικείμενα και υποκείμενα, πουλάν και αγοράζουν συνεχώς. Παρόλο που οι αγορές διαμεσολαβούν στην αυτοεξυπηρέτηση, αυτό ακόμη μοιάζει να είναι, παγκοσμίως, υπό αμφισβήτηση.
Σε κάποιες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου γίνεται προσπάθεια για μείωση των ωρών της εργάσιμης εβδομάδας. Στη Γερμανία το συνδικάτο των μεταλλουργών πιέζει για 28 ώρες ανά εβδομάδα. Σύμφωνα με την αγγλική Independent «το συνδικάτο υποστηρίζει ότι οι εργάτες πρέπει να έχουν ένα δίκαιο μερίδιο των παροχών από την αυξανόμενη οικονομία της Γερμανίας, συμπεριλαμβανομένου καλύτερου μισθού και καλύτερης εργασιακής ζωής».
Επίσης, αναφέρει η εφημερίδα ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο οι εργαζόμενοι στα Ταχυδρομεία ανακοίνωσαν απεργιακό ψήφισμα, με βασικό αίτημα την μείωση των ωρών εργασίας σε 32 με τέσσερις ημέρες απασχόλησης. Ακόμη και ο Μεξικανός μεγιστάνας Carlos Slim υποστήριξε την τριήμερη εργασία για καλύτερη ποιότητα ζωής.
Ο καπιταλισμός θριαμβεύει γιατί κατάφερε με μαεστρία να ενσωματώσει τον κοινωνικό διάλογο για την ανισότητα. Το κίνημα Occupy Wall Street επανενσωμάτωσε την ανισότητα στο πολιτικό λεξιλόγιο των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Bernie Sanders στην προεκλογική του εκστρατεία το 2016 αναγνώρισε την ανισότητα ως βασικό κομμάτι των κοινωνικών αγώνων.
O Trump επιζητά την δημοσιότητα και σχεδόν καθημερινά, μέσω των αναρτήσεων του στο Twitter και τις συνεντεύξεις τύπου, παίζει τον «παπά» με τους Αμερικάνους πολίτες. Ο Trump βομβαρδίζει το κοινό, συνεχώς, με σκάνδαλα και δημόσιες δηλώσεις ως έναν καλό αντιπερισπασμό. Τα ΜΜΕ, σε όποια πλευρά και αν ανήκουν, αναπαράγουν συνεχώς όλα αυτά, συμβάλλοντας τελικά στο να ξεχάσουν οι Αμερικάνοι την ανισότητα και όλες τις μάχες των τελευταίων αιώνων οι οποίες δόθηκαν για το 40ώρο.
[1] Φράση από δήλωση του T. Attwood το 1839
