selfie ο καπιταλισμός σκοτώνει

στo Mind Opener

Θέλω να λαμβάνω τα νέα άρθρα του IforINTERVIEW με e-mail.

Στείλε μας την ιστορία σου

Το 2014 ήταν η αρχή. Μόνο 15… Το 2015 πήγε καλύτερα: 50. Το 2016 ξεκαθαρίστηκε ότι υπάρχει μια σταθερή ανοδική τάση: 97. Το 2017 υπήρξε κάτι σαν κοιλιά: μόνο 47, αν και άλλοι 48 έκαναν ότι καλύτερο μπορούσαν. Αυτά τα νούμερα είναι νεκρών από ατυχήματα στη διάρκεια προσπαθειών για “αυτοφωτογράφηση”. Μια καινούργια αιτία θανάτου προστέθηκε στις ήδη γνωστές: selfie. Θάνατος από ναρκισσισμό.

Οι εφευρέτες της φωτογραφίας και της φωτογράφησης, εκεί στον 19ο αιώνα, ασφαλώς δεν θα μπορούσαν να το φανταστούν. Ότι κάποτε η φωτογράφηση θα έφτανε να σκοτώνει. Υπάρχει, βέβαια, μια λέξη που υποδεικνύει κάτι σχετικό: αποθανατίζω. Αλλά ο αποθανατισμός είχε το ανάποδο νόημα: να διατηρήσει την εικόνα ενός προσώπου (ή ενός πράγματος) όταν αυτό δεν θα υπάρχει. Το ότι για να υπάρξει η εικόνα είναι πολύ πιθανό να πάψει να υπάρχει το “θέμα” της (εδώ το ζωντανό υποκείμενο), το να γίνει δηλαδή η εικόνα όχι απλά η “αποτύπωση” αλλά αιτία θανάτου αυτό είναι μια ριζική αντιστροφή. Που ήδη συμβαίνει.

ο πρώτος εκδημοκρατισμός της πόζας

Ηφωτογράφηση είναι μια τεχνική διαδικασία που πέρασε από διάφορα στάδια εξέλιξης (και τελειοποίησης) απ’ τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Είναι όμως, ταυτόχρονα, μια διαδικασία κοινωνικού (ακόμα και πολιτικού…) μετασχηματισμού σχεδόν απ’ τα πρώτα της βήματα. Κυρίως επειδή έγινε κατανοητό, σχετικά γρήγορα, ότι είναι δυνατόν να αντικαταστήσει, για λογαριασμό της αστικής τάξης (στις πρώτες δεκαετίες της πολιτικής της νίκης) την ελαιογραφία, μια τεχνική ζωγραφικής που ήταν προσιτή κυρίως στους αριστοκράτες. Είτε αφορούσε τις “προσωπογραφίες”, είτε αφορούσε την αναπαράσταση αντικειμένων.

H φωτογράφος Gisele Freund [1] περιγράφει την κοινωνική γέννηση της φωτογραφίας, μέσα απ’ την μαζικοποίηση της “νταγκεροτυπίας”:

… Ο (ζωγράφος) Νταγκέρ, άνθρωπος της πιάτσας, ικανός και φιλόδοξος, είχε επιδιώξει να κάνει γνωστό το όνομά του μέσα απ’ την δημοσιότητα που πήρε η εφεύρεσή του – και τα κατάφερε. Στους κύκλους της καλής κοινωνίας, στα σαλόνια, κατάφερε να γίνεται η ανακάλυψή του το κυρίαρχο θέμα των συζητήσεων. Σίγουρα δεν ήταν τυχαίο που προς τα τέλη του 1830, τη στιγμή όπου οι εφαρμοσμένες επιστήμες αρχίζουν να έχουν μεγάλη ανάπτυξη, οι επιστήμονες ενδιαφέρονται για την φωτογραφία. Δεν πέρασαν παρά μόνο δεκαπέντε χρόνια απ’ τη γέννησή της, και η εφεύρεση αυτή γίνεται γνωστή στο μεγάλο κοινό.

“Καθετί που συμβάλει στην πρόοδο του πολιτισμού, στη φυσική και ηθική ευημερία του ατόμου, θα πρέπει να είναι το σταθερό αντικείμενο της μέριμνας μιας φωτισμένης κυβέρνησης, προς όφελος εκείνων που της έχουν εμπιστευθεί τις τύχες τους. Γι’ αυτό και όλοι εκείνοι που με τις επιτυχείς προσπάθειές τους βοήθησαν σ’ αυτό τον ευγενικό σκοπό, πρέπει να τύχουν τιμητικής ανταμοιβής για την επιτυχία τους”.

Τίποτα δεν χαρακτηρίζει καλύτερα τους ηθικούς προσανατολισμούς των Φιλελεύθερων και την προσκόλλησή τους στην ιδέα της προόδου απ’ αυτά τα λόγια που είπε ο σοφός Γκυ Λουσάκ [2] όταν παρουσίασε στη Βουλή των Ευγενών [3], στην συνεδρίαση της 30ης Ιουλίου του 1839, το ίδιο σχέδιο νόμου που είχε παρουσιάσει μερικές εβδομάδες νωρίτερα ο Αραγκό [4] στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το σχέδιο νόμου προσέφερε στον εφευρέτη της νταγκεροτυπίας ένα ετήσιο ισόβιο εισόδημα έξι χιλιάδων φράγκων. Η πρόταση έγινε δεκτή ομόφωνα απ’ όλα τα Σώματα. Το Γαλλικό κράτος απέκτησε έτσι την εφεύρεση, που παρουσιάστηκε στο κοινό στη διάρκεια μιας συνεδρίασης στην Ακαδημία Επιστημών, στις 19 Αυγούστου 1839.

Η πνευματική ελίτ του Παρισιού, που την αποτελούσαν επιστήμονες και καλλιτέχνες, οι πιο γνωστοί της εποχής, παρευρίσκονταν εν σώματι στην Ακαδημία Επιστημών. “Από τις 11 η ώρα το πρωί η προσέλευση του κόσμου ήταν αθρόα. Στις 3 η ώρα, ένας πραγματικός όχλος έφραζε τις πόρτες του Ιδρύματος… Όλο το Παρίσι συνωστιζόταν στα έδρανα που ήταν για το κοινό” ανέφερε η επίσημη έκδοση της Ακαδημίας. Η παρουσία ξένων επιστημόνων αποδείκνυε πόσο μεγάλο ενδιαφέρον είχε προκαλέσει η εφεύρεση σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα, και μάλιστα έξω απ’ τα γαλλικά σύνορα.

Ο Αραγκό εξήγησε, ο ίδιος, λεπτομερώς την τεχνική της μεθόδου. Τόνισε στο κοινό που τον παρακολουθούσε προσεκτικά, ποιες εξαιρετικές υπηρεσίες θα προσέφερε η φωτογραφία στις επιστήμες. “Πόσο θα εμπλουτισθεί η αρχαιολογία με την καινούργια μέθοδο! Για ν’ αντιγράψει κανείς τις χιλιάδες ιερόγλυφων που καλύπτουν, πολλές φορές και εξωτερικά, τα μεγάλα μνημεία των Θηβών, της Μέμφιδας, του Καρνάκ κλπ θα χρειάζονταν εικοσαετίες ολόκληρες και στρατιές σχεδιαστών. Με την νταγκεροτυπία, ένας μόνο άνθρωπος θα μπορούσε να φέρει σε πέρας αυτό το τεράστιο έργο”.

selfie: ο καπιταλισμός σκοτώνει!


Το πανόραμα των πολλαπλών εφαρμογών της φωτογραφίας που σκιαγράφησε ο Αραγκό στο λόγο του, έδινε την ευκαιρία να εκτιμηθεί όλη η εμβέλεια της εφεύρεσης. Η μεγαλοπρέπεια του Αραγκό φάνηκε όταν, με μια προφητική τελείως ματιά δήλωσε: “Άλλωστε, όταν οι παρατηρητές χρησιμοποιούν ένα καινούργιο όργανο στις μελέτες τους για τη φύση, αυτό που ελπίζουν είναι πάντοτε πολύ λιγότερο σε σχέση με τις ανακαλύψεις που, τελικά, επιτυγχάνονται χρησιμοποιώντας το όργανο αυτό. Σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει κανείς να υπολογίζει στο απρόοπτο”.

Στις εβδομάδες που ακολούθησαν, το Παρίσι, σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, παρουσίαζε ένα θέαμα άγνωστο ως τότε, μιας πόλης που την κατέλαβε η μανία του “πειραματισμού” με την νταγκεροτυπία. Φορτωμένοι με συσκευές βάρους εκατό σχεδόν κιλών, εργαλεία και εξαρτήματα, οι παριζιάνοι έτρεχαν προς αναζήτηση θεμάτων. Η δύση του ήλιου τους έθλιβε γιατί τους στερούσε την πρώτη ύλη για τα πειράματά τους. Αλλά μόλις ξημέρωνε η επόμενη μέρα, με το πρώτο φως του ήλιου, έβλεπε κανείς πολλούς πειραματιστές να προσπαθούν, με γεμάτες φόβο προφυλάξεις, να φέρουν στην από πριν έτοιμη πλάκα την εικόνα του γειτονικού φεγγίτη ή την προοπτική ενός πλήθους καμινάδων. Σε λίγες μέρες, στις πλατείες του Παρισιού συναντούσε κανείς πλήθος από μηχανές να στοχεύουν τα μνημεία. Οι φυσικοί, οι επιστήμονες της πρωτεύουσας εφάρμοζαν με τέλεια επιτυχία τις οδηγίες του εφευρέτη. Τα καταστήματα οπτικών, όπου πωλούνταν τότε οι πρώτες φωτογραφικές συσκευές, ήταν συνεχώς γεμάτα. Η νταγκεροτυπία ήταν το ανεξάντλητο θέμα συζητήσεων στα σαλόνια. Το Παρίσι απέκτησε μια καινούργια αίσθηση.

Μόλις η φωτογραφία πήρε πιο δημόσιο χαρακτήρα, παρουσιάστηκαν διάφοροι εφευρέτες που διαλαλούσαν την αξία της εφεύρεσης. Στη Γαλλία, ένας δημόσιος υπάλληλος ονόματι Μπαγιάρ, στην Αγγλία ο επιστήμονας Τάλμποτ, βρήκαν κι οι δυο μια μέθοδο φωτογράφησης σε χαρτί, ο πρώτος με ιωδιούχο άργυρο, ο δεύτερος με χλωριούχο. Αυτό είναι μια απόδειξη ότι η φωτογραφία ανταποκρινόταν στις ανάγκες της εποχής.
Η καινούργια εφεύρεση είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον και την προσοχή όλων των κοινωνικών τάξεων. Ωστόσο, η τεχνική της ατέλεια και τα εξαιρετικά έξοδα που απαιτούσε αρχικά, για την ώρα την έκαναν προσιτή μόνο στους εύπορους αστούς.

Οι τελειοποιήσεις άρχισαν απ’ την οπτική. Κατά το τέλος του 1839 ο βαρώνος Σεγκιέ έφτιαξε ένα μηχάνημα που είχε όγκο και βάρος το 1/3 από εκείνο του Νταγκέρ. Αυτές οι μηχανές που δε ζύγιζαν περισσότερο από δεκατέσσερα κιλά, ήταν τουλάχιστον φορητές. Οι οπτικοί Σεβαλιέ, Σολέιγ, Λερεμπούρ, Μπιρόν και Μονμιρέλ, έφτιαξαν λίγο αργότερα, γύρω στα 1840, καινούργιες συσκευές με τιμές πολύ ελαττωμένες. Το 1841 στοίχιζαν 250 με 300 φράγκα. Οι πλάκες που ένα χρόνο πριν στοίχιζαν 3 με 4 φράγκα, πουλιόνταν τώρα από 1 έως 1,5 φράγκα.
Το 1846 η ετήσια πώληση στο Παρίσι έφτασε περίπου τις 2.000 μηχανές και τις 500.000 πλάκες. Ο αριθμός των ενδιαφερόμενων ήταν ακόμα περιορισμένος, εξαιτίας των τιμών. Τελικά ο φακός που φτιάχτηκε απ’ τον οπτικό Φοιγκτλάντερ ανταγωνίστηκε τις γαλλικές μηχανές τόσο, που και οι Γάλλοι, κάτω από την πίεση αυτού του ανταγωνισμού, αναγκάστηκαν να χαμηλώσουν τις τιμές με την ετικέτα σύμφωνα με το γερμανικό σύστημα. Σ’ έναν κατάλογο του οπτικού Λερεμπούρ του 1842 αναγράφεται η τιμή των 200 φράγκων γι’ αυτή τη μηχανή.

Η τελειοποίηση περιόρισε και το χρόνο της πόζας. Το 1839, οπότε δημοσιοποιήθηκε η εφεύρεση της φωτογραφίας, ο απαραίτητος χρόνος έκθεσης της πλάκας στο δυνατό φως του ήλιου, ήταν δεκαπέντε λεπτά. Ένα χρόνο αργότερα, δεκατρία λεπτά στη σκιά ήταν αρκετά. Το 1841, ο χρόνος αυτός είχε κιόλας μειωθεί στα δύο ή τρία λεπτά, και το 1842 δεν χρειάζονταν παρά είκοσι με σαράντα δευτερόλεπτα. Ένα ή δύο χρόνια αργότερα, η διάρκεια της πόζας δεν αποτελούσε πια εμπόδιο για την πραγματοποίηση του φωτογραφικού πορτραίτου.

Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες η νταγκεροτυπία είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, κυρίως όμως στην Αμερική δημιούργησε μεγάλο σάλο και έδωσε ώθηση σ’ ένα ανθηρότατο εμπόριο.

Έχει υπολογιστεί ότι το 1850 ήδη υπήρχαν στην Αμερική 2.000 νταγκεροτυπίες που πάρθηκαν σ’ ένα χρόνο. Η συνολική παραγωγή μεταξύ 1840 και 1860 ήταν πάνω από τριάντα εκατομμύρια φωτογραφίες. Οι τιμές κυμαίνονταν μεταξύ 2,5 και 5 δολαρίων. Το 1850 μόνο για πορτραίτα, που αποτελούσαν το 95% της φωτογραφικής παραγωγής, πιστεύεται ότι οι Αμερικάνοι ξόδεψαν γύρω στα 8 με 12 εκατομμύρια δολάρια.
Στη νεοσύστατη αμερικανική κοινωνία αυτή η καινούργια μέθοδος αυτο-αναπαράστασης, αντιστοιχούσε τέλεια στην ανάγκη των πιονιέρων που ήταν περήφανοι για την επιτυχία τους και ήθελαν να το δείξουν…

[…]

…η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.

Σημειώσεις

1 – Φωτογραφία και κοινωνία, έκδ. Θεωρία, 1982.
2 – Ο Joseph Louis Gay-Lussac (1778 – 1850) ήταν γάλλος χημικός και φυσικός. Μαζί με τον Alexander von Humbolt ανακάλυψε ότι το μόριο του νερού συντίθεται από δύο μέρη υδρογόνου και ένα μέρος οξυγόνου. Διατύπωσε επίσης του δύο βασικούς νόμους για την συμπεριφορά των αερίων, ενώ μελετήσε διεξοδικά τα μείγματα νεορύ και αλκοόλης, διαμορφώνοντας την κλίμακα του ποσοστού αλκοόλης στα ποτά που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.
3 – Ένα είδος “Άνω Βουλής” που λειτούργησε στη γαλλία απ’ το 1815 ως το 1848. Ο Gay-Lussac ήταν (από οικογενειακή “παράδοση”) οπαδός του “παλιού καθεστώτος” μετά την Γαλλική Επανάσταση.
4 – Ο Domilique Francois Jean Arago (1786 – 1853) ήταν γάλλος μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος. Σταθερά φιλελεύθερων πεποιθήσεων, υπήρξε υποστηρικτής των καρμπονάρων στην ιταλία και διάφορων  αντιμοναρχικών επαναστάσεων στην ευρώπη και στην βόρεια αφρική. Πήρε κυβερνητικά πόστα για μικρά διαστήματα το 1848.

 

Πηγή: sarajevomag.gr

© I for Interview team

Σε περίπτωση που επιλέξατε να αναδημοσιεύσετε κάποιο κείμενό μας στο δικό σας site, σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα εκ των προτέρων για την προτίμηση! Ωστόσο,  να σας υπενθυμίσουμε το πόσο ευχάριστο και δίκαιο είναι να ακολουθούνται οι δεοντολογικοί κανόνες που ορίζουν τη σωστή και λειτουργική αναφορά στην αρχική  πηγή ( δλδ. αναγραφή πλήρους ονόματος του site μας και ενεργό link που ανακατευθύνει στο πρωτότυπο άρθρο). Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τον κόπο και τη δουλειά μας και σας ευχαριστούμε διπλά!

Tags:

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.