Συνέντευξη στην Αμάντα Πατσοπούλου
Έχοντας μαζέψει χιλιάδες ταξιδιωτικά μίλια και 29 μουσικά χρόνια στο backpack τους, έχοντας γνωρίσει σκληροπυρηνικούς φαν σε όλα και τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου, οι Rotting Christ είναι η πιο “ανένταχτη” παρουσία της ελληνικής μέταλ σκηνής. Στο οικείο περιβάλλον ενός studio ηχογραφήσεων, συναντήσαμε δύο από τα 4 μέλη των R.C. [Σάκης Τόλης (φωνή, κιθάρα), Γιώργος Εμμάνουελ (κιθάρα)] και προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει να είσαι επαγγελματίας μουσικός και να αφιερώνεις τον εαυτό σου στην τέχνη που αγαπάς. Συζητήσαμε τόσα πολλά, που αν τα διαβάσετε προσεκτικά, σίγουρα στο επόμενο live των Rotting Christ θα νιώσετε πιο κοντά τους από ποτέ.
Η αγάπη για την μουσική και την έκφραση μέσω αυτής καταλήγει να γίνει επάγγελμα. Ένας δρόμος που λίγοι τον ακολουθούν. Πώς παίρνεις μία τέτοια απόφαση, να αφοσιωθείς δηλαδή στην τέχνη που αγαπάς με ό,τι συνέπειες κι αν έρθουν;
Σάκης: Είναι μία απόφαση η οποία δεν παίρνεται σε μία μέρα, είναι ένας τρόπος ζωής. Στις δύσκολες εποχές των 90s, όταν όλοι ήθελαν να γίνουν Δημόσιοι Υπάλληλοι, εγώ είπα προσωπικά ότι “θα ακολουθήσω το δρόμο” και θα το πάω μέχρι το όριο. Με πολλή ανασφάλεια, και ας υποτίθεται πως είχε ανάπτυξη η Ελλάδα τότε. Όταν όλοι είχαν έναν επαγγελματικό προορισμό “να γίνουν κάτι” εγώ σταμάτησα και το ΤΕΙ που είχα περάσει και φαντάρος δεν πήγα, άφησα ουσιαστικά τα πάντα, για να ακολουθήσω το όραμά μου.
Σε τρόμαζε κάτι στην επιλογή σου αυτή;
Σάκης: Ναι φυσικά. Όταν όλοι επέλεγαν να έχουν μία δουλειά για ένα μηνιάτικο, εγώ δεν είχα κανένα μηνιάτικο! Ήμουν στο δρόμο και περίμενα να κάνω περιοδεία για να φάω τσάμπα φαγητό.
Γνώρισες άτομα που είχα το ίδιο πάθος με σένα και τελικά “σκάλωσαν” κάπου;
Σάκης: Πολλοί είχαν το πάθος αυτό! Κάτι τέτοιο όμως συχνά “σκαλώνει” από τους ίδιους τους γονείς σου, από τον οικογενειακό σου κύκλο. Βλέπεις, αναρωτιούνται πώς θα πάει αυτό το παραμύθι. Χρειάζεται να έχεις θάρρος αλλά όχι μόνο μαζί με αγνό ρομαντισμό. Χρειάζεται να πατάς και στη γη. Να ξέρεις για παράδειγμα πως, αν θέλεις αύριο να γίνεις αστροναύτης, πιθανόν δε θα μπορέσεις να γίνεις γιατί δεν το έχεις σπουδάσει. Αν θέλεις να κάνεις το όνειρό σου πραγματικότητα, οφείλεις να είσαι λογικός στο τι θέλεις να πετύχεις. Να βάζεις έναν στόχο ο οποίος να είναι εφικτός και ανθρώπινος. Προσωπικά βέβαια, είμαι και κάπως αυθόρμητος τύπος και παρορμητικός, γιατί πιστεύω ότι τη ζωή τη ζούμε μόνο μία φορά και αξίζει να πάρουμε ρίσκα για κάτι που αγαπάμε πολύ.
Γιώργος: Την εποχή που ξεκίνησαν οι R.C. , πριν ακόμη κάνουν την πρώτη τους περιοδεία, ο Σάκης με τον Θέμη μπήκαν σε ένα τρένο και ξεκίνησαν να περιοδεύουν στην Ευρώπη για να μιλήσουν με κόσμο, να πάνε σε συναυλίες στο εξωτερικό, πράγματα που για δύο παιδιά τότε ήταν κάτι παραπάνω από μεγάλο ρίσκο. Ήταν σαν να πηδάς από πολυκατοικία, από τον έβδομο όροφο και να λες “θα σταθώ όρθιος”.
Σάκης: Αν με ρωτούσες, θα σου ξεκαθάριζα και κάτι ακόμα. Τώρα μπορεί να μην έκανα το ίδιο ή να το θέσω αλλιώς, δε θα ήθελα το παιδί μου να το κάνει αυτό, σε αυτήν την εποχή που ζούμε. Αν έρθει η κόρη μου στο μέλλον και μου πει ότι βρήκα μία “σταθερή” δουλειά, κάπου μέσα μου θα χαρώ από το να έρθει με μία μπάντα και να μου πει ότι θέλει να ζήσει από αυτό. Έχουν αλλάξει οι εποχές.
Στην πορεία σας σαν μουσικοί ως τώρα, χρειάστηκε να κάνετε άλλες δουλειές παράλληλα για να “τα βγάλετε πέρα”; Κι αν ναι, τι δουλειές ήταν αυτές ; Προσέφεραν κάτι στη μουσική σας ιδιοσυγκρασία;
Σάκης: Υπήρξαν φυσικά παράπλευρες δουλειές αλλά δεν είχαν καμία σχέση με τη μουσική. Το μόνο κοντινό σε αυτό που έχω κάνει, ήταν να δουλέψω σε δισκάδικο. Γενικά ό,τι δουλειές άσχετες και αν κάνεις, δεν “ανοίγουν το κεφάλι”, σου προσφέρουν απλά επιβίωση ή κάποιο χρηματικό ποσό που θα μπορέσεις να το “ρίξεις” μετά στη μουσική. Και τις παράλληλες εργασίες τις κράτησα παροδικά περίπου μέχρι τα 28 με 30 μου. Ο πατέρας μου ήταν οικοδόμος, έκανα και εκεί κάποιο μεροκαματάκι ή έκανα επιστροφές βιβλίων..Γενικά, έκανα πολλές και μικρές δουλειές για μικρό πάντα χρονικό διάστημα, ώστε να συντηρήσω τον στόχο μου.
Γιώργος: Μόνο σε σχολική ακόμα ηλικία έχω δουλέψει σαν διανομέας. Στη συνέχεια άρχισα να κάνω κυρίως εθελοντική εργασία, στουντιακά και μουσικά. Κι αν έβγαινε ένα χαρτζιλίκι, ήταν πάντα αφιερωμένο στην αγορά του μουσικού εξοπλισμού μου ή για να κάνω μαθήματα.
Δεν υπήρξε ποτέ η σκέψη να απορροφηθείτε μόνιμα σε κάποιο άλλο επάγγελμα και να αφήσετε τη μουσική;
Γιώργος: Όχι, ποτέ ως τώρα.
Σάκης: Σοβαρά δεν το σκέφτηκα ποτέ. Περάσαν από το μυαλό μου διάφορα κατά καιρούς, αλλά δεν πλησίασα ποτέ σε μία τέτοια απόφαση.
Η extreme μέταλ σκηνή σίγουρα δεν είναι εύπεπτη για όλους. Τι μήνυμα προσπαθείτε να περάσατε στον κόσμο; Τι επιρροή – αφύπνιση θα θέλατε να επιτύχετε μέσα από τη μουσική σας;
Σάκης: Είμαι υπέρ του μηνύματος σε γενικές γραμμές, σίγουρα πρέπει με τη μουσική σου να περνάς κάποιο μήνυμα. Από την άλλη όμως, δε μου αρέσει ο προσηλυτισμός. Δεν μου αρέσει η βία και το ζόρι, το να κάνεις με το ζόρι κάτι που εγώ θέλω. Νομίζω απλά πως οι πράξεις μας επηρεάζουν κάποια νέα παιδιά και αυτό με χαροποιεί. Είμαι υπέρ του “κάνω πράξεις και όχι λόγια”. Πολλοί λένε λόγια, μιλούν για φιλοσοφίες, για ιδεολογίες και μόλις έρθει η ώρα να παρθούν αποφάσεις, ξεπουλιούνται όλα αυτά. Για αυτό και προσπαθώ να μη λέω πολλά, αλλά να κάνω πολλά. Το να έλεγα για παράδειγμα στον κόσμο “κάνε το όνειρό σου πραγματικότητα” δεν θα είχε νόημα ενώ αν με δει κάποιος να το κάνω εγώ αυτό, έμπρακτα, τότε ίσως επηρεαστεί αληθινά. Για τον ίδιο λόγο και στη ζωή μου επηρεάζομαι μόνο από όσους “κάνουν” πράγματα, γιατί αυτοί μόνο είναι άξιοι της επιρροής σου.
Έχετε διαλέξει έναν τρόπο έκφρασης -ίσως και τρόπο ζωής- λόγω της μουσικής σκηνής που ανήκετε, που ίσως σοκάρει τον μέσο “νοικοκυραίο”. Πώς θα περιγράφατε τον μέσο μικροαστό στην Ελλάδα και πώς χειρίζεστε τις συντηρητικές αντιδράσεις απέναντι στη δουλειά σας;
Σάκης: Πλέον έχουμε φίλους με πολύ πιο σοβαρά προβλήματα, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον, από το να πάρουμε σοβαρά την αντίδραση κάποιου “νοικοκυραίου”. Στο παρελθόν σίγουρα είχαμε πολλά προβλήματα, στα 80s και στα 90s μας “μάζευαν μέσα” συνέχεια. Για να αντέξεις παραπάνω, πρέπει να φτιάξεις δυνατό στομάχι κι αυτό είναι το πιο δύσκολο στοίχημα μετά από κάποια ηλικία. Μετά τα 40 ειδικά, θέλει πολύ γερό στομάχι για να συνεχίσεις να είσαι αυτός που πραγματικά είσαι και αυτό είναι μια άσκηση που κάνω τα τελευταία χρόνια, μη δίνοντας σημασία στο τι λένε οι άλλοι. Ίσως το ευχαριστιέμαι και λιγάκι, κάποιες φορές το χαίρομαι, το κράξιμο των άλλων. Στην τελική και εγώ “νοικοκύρης” είμαι απλά δεν ακολουθώ τα δικά τους πρότυπα.
Είναι ακόμα έντονη η προκατάληψη και τα στερεότυπα στην Ελλάδα, με εξισώσεις όπως black metal και μακρυμάλληδες ίσον αλήτες;
Σάκης: Η Ελλάδα είναι γεμάτη στερεότυπα, όχι μόνο φυσικά για το black metal ή το metal γενικά. Η κάθε ομάδα ανθρώπων έχει πλέον βρει εχθρούς σε μία άλλη ομάδα και αυτό είναι κάτι που δε θα μας οδηγήσει σε καλό.
Η ιδεολογία σας λέει πως δεν υποτάσσομαι, non serviam! Τι θεωρείτε υποταγή και πότε ένας άνθρωπος χάνει την “ελευθερία” του;
Σάκης: Η ελευθερία πνεύματος, ξεκάθαρα όταν χάνεται αυτή. Στη καθημερινότητά μας έχουμε σίγουρα χάσει ένα μέρος από την ελευθερία μας! Και μόνο που είσαι εργάτης και έχεις να αντιμετωπίσεις καθημερινά πληρωμή λογαριασμών, εφορίας, ΤΕΒΕ και δε ξέρω και εγώ τι άλλο, μόνο από αυτό έχεις χάσει ένα μέρος της ελευθερίας σου. Τουλάχιστον, ας προσπαθούμε να είμαστε ελεύθεροι στο πνεύμα και να μη χάνουμε την ελευθερία να ταΐζουμε το πνεύμα μας. Και σε αυτό φαίνεται πιο πολύ από όλα το “non serviam”.
Έχοντας ταξιδέψει σε σχεδόν σε όλο τον κόσμο, έχετε συναντήσει διαφορετικές κουλτούρες και κοινωνικά τοπία. Τι λείπει, αν λείπει κάτι από την Ελλάδα και τελικά έχει κάτι αυτός ο τόπος που δεν το έχετε συναντήσει αλλού;
Σάκης: Αυτός ο τόπος έχει λίγο φιλότιμο, έχει λίγο ήλιο, έχει λίγη θάλασσα αλλά δεν έχει καλή παιδεία, κάτι το οποίο διαπιστώνουμε ταξιδεύοντας. Όταν λέω παιδεία, δεν εννοώ το αν διαβάζουν τα παιδιά ή όχι, αλλά την συνολική παιδεία που έχουν οι τελευταίες γενιές. Έχουμε “φτιάξει” μία παιδεία για την οποία δε θα έπρεπε να είμαστε περήφανοι, μια παιδεία που δημιουργήθηκε από τη νοοτροπία που έχουμε τόσα χρόνια ότι “κοιτάω μόνο την πάρτη μου και κανέναν άλλο“.
Γιώργος: Με έχει καλύψει ο Σάκης σε όλα, δεν έχω κάτι να συμπληρώσω.
Ποια είναι τα έξοδα μιας μπάντας και πώς προκύπτουν τα έσοδά της; Τι χρειάζεται για να φτάσει σε ένα σημείο που να μπορούν να βιοποριστούν όλα τα μέλη της αποκλειστικά από αυτήν την ενασχόληση;
Σάκης: Καταρχήν, αν είσαι νέα μπάντα έχεις μόνο έξοδα! Τα έσοδα σε αυτήν την περίπτωση είναι ελάχιστα έως και τίποτα. Τα έξοδα προέρχονται από παντού, από μία ηχογράφηση, από μία περιοδεία, ακόμα και όταν κάνεις μία συναυλία, έχεις κάποια έξοδα για τον εξοπλισμό σου, τις πρόβες σου ή με απλά λόγια, αφού η μουσική είναι το “ψώνιο”σου, θα δώσεις λεφτά. Αν θέλεις να έχεις έσοδα πρέπει “να πάρεις το δρόμο” πλέον, αφού τα έσοδα από δίσκους και δισκογραφικές έχουν πεθάνει. Βγαίνεις λοιπόν στο δρόμο και παίζεις σε όποιο club υπάρχει στον κόσμο. Αν καταφέρεις να έχεις κόσμο, αν θελήσουν να έρθουν να σε δουν, τότε πια μπορείς να ζήσεις από αυτό.
Οπότε, τα βασικά έσοδα μίας μπάντας προέρχονται από τις συναυλίες και τον κόσμο των lives. Όταν πρωτοξεκινήσατε, πώς ήταν τα πράγματα;
Σάκης: Τότε δεν ήταν έτσι, υπήρχε ακόμα η δισκογραφία, υπήρχαν δίσκοι, κασέτες, cd και κατά κάποιο τρόπο αν πούλαγες, αν τα πήγαινες καλά, ίσως να μη χρειαζόταν καν να δουλέψεις. Τώρα πλέον είσαι και ‘συ στο δρόμο, όπως όλος ο κόσμος.
Γιώργος: Και “στο δρόμο” υπάρχουν πολλά έξοδα. Για να ενοικιαστεί ένα λεωφορείο μπορεί να χρειάζονται περίπου 1,300 ευρώ μαζί με την αμοιβή του οδηγού. Ξεκινάς να ταξιδέψεις με έξοδα αλλά αν κατορθώσεις να κοντράρεις αυτά τα έξοδα, από τον κόσμο που θα έρθει στη συναυλία σου και θα σε στηρίξει, τότε θα μπορέσεις είτε να τα φέρεις “μία ή άλλη” ή και να γυρίσεις πίσω με ένα μεροκάματο.
Σάκης: Και όλα αυτά τα έξοδα τα επιφορτίζεται η μπάντα. Οι εταιρίες λειτουργούν σαν τράπεζες πια, που απλά σου δίνουν άτοκο δάνειο, σου δίνουν κάποιο advance για να μπορέσεις να φύγεις, είναι δηλαδή ένα ποσό που τους το χρωστάς. Αυτό σημαίνει στην εποχή μας “δισκογραφική εταιρία” και κάπως έτσι για τη μπάντα είναι σαν να έχει ένα “μαγαζί” που αν έχει κόσμο θα πάει καλά, αν δεν έχει τότε “μπαίνεις μέσα”. Ξέρεις πάντα από πριν ότι μπορεί να παίξεις μία Δευτέρα, σε ένα χωριό της Γερμανίας και να μην είναι καλή η ανταπόκριση. Κοινώς, δεν υπάρχει καμία σταθερότητα.
Νομίζω πως ο κόσμος που δεν έχει σαφή εικόνα για τις απαιτήσεις που έχει το να είσαι “μουσικός”· συχνά ακούγοντας “οι Rotting Christ παίζουν στη Βενεζουέλα ή στην Αφρική” πλάθει στο μυαλό του εικόνες χλιδής και καλοπέρασης, μα φυσικά δεν είναι έτσι τα πράγματα, σωστά;
Σάκης: Σίγουρα προσπαθούν να φτιάξουν εικόνες αλλά δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα. Συνήθως σου προσφέρουν ένα στάνταρ ποσό για να πας κάπου να παίξεις live, χωρίς να έχει σημασία που ζεις. Αν για παράδειγμα έχουμε μία καλή προσφορά να παίξουμε στη Γερμανία τότε για να φύγουμε σαν μπάντα από την Ελλάδα, θα έχουμε το κόστος των αεροπορικών, της διαμονής, της διατροφής κ.λπ και στο τέλος πραγματικά μπορεί να μη μας μείνει τίποτα στη τσέπη, όσο και αν φαίνεται φανταχτερό όλο αυτό. Αν μέναμε κάπου αλλού μόνιμα, θα μπορούσαμε να κινηθούμε μόνο με ένα βανάκι. Έχοντας όμως σαν βάση την Ελλάδα, κατευθείαν το κόστος των οδοιπορικών για 5 άτομα (μαζί με τον ηχολήπτη μας) φθάνει στο 1,5 χιλιάρικο με το “καλημέρα”.
O καινούριος σας δίσκος, το Rituals, έχει αφήσει εξαιρετικές εντυπώσεις και αν και προσωπικά ανήκω σε πιο λάητ μουσικά ακούσματα, είμαι εξίσου υπερβολικά ενθουσιασμένη με τη νέα δουλειά σας. Από τη δική σας πλευρά, πώς έχετε αισθανθεί αυτήν την επιτυχία του Rituals;
Σάκης: Η ανταπόκριση είναι πολύ θετική και αυτό σαν μπάντα το καταλαβαίνεις από τις προσφορές που δέχεσαι. Αν ο δίσκος αρέσει στο ευρύ κοινό -όχι μόνο στην Ελλάδα- τότε κάποιος θα σε φωνάξει για να σε δει!Από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο έχουμε κάνει περίπου 70 με 80 lives σε Ευρώπη, Αμερική , Κεντρική αλλά και Νότια Αμερική. Όπως βλέπεις έχει και τις καλές του μέρες, έχει και τις άσχημες, να λέμε όλη την αλήθεια!
Πώς είναι η ζωή ενός μουσικού; Θα ήθελα να μου περιγράψεις την καθημερινότητά σας, το ωράριο σας και το πρόγραμμα σας γενικά, όταν δεν είστε σε περιοδεία.
Γιώργος: Για τη συντήρηση χρειάζονται πρόβες , 3 με 4 φορές την εβδομάδα για να συγκροτούμαστε αφού ισχύει πως “όσο το αφήνεις σε αφήνει“. Το ότι κάνουμε 80 ή 90 lives το χρόνο δε σημαίνει ότι ξέρουμε να παίζουμε τέλεια και δε χρειάζεται η πρόβα. Μία πρόβα μπορεί να είναι 3-4 ώρες αλλά και 6 ώρες ή και όσο μας πάρει. Πρέπει να σκεφτόμαστε συνεχώς το επόμενο βήμα, το τι διαφορετικό μπορούμε να παρουσιάσουμε . Έχουμε όρεξη και καύλα ακόμα για αυτό που κάνουμε, και πέρα από εμένα και τον Βαγγέλη που είμαστε οι πιο νέοι στη μπάντα, είναι εντυπωσιακό που ο Σάκης και ο Θέμης έχουν ακόμα τόση όρεξη που μας παρακινούν και εμάς να δείξουμε όλοι μαζί πάντα κάτι καινούριο. Ακόμα και σε κομμάτια που παίζονται κοντά 30 χρόνια, όπως το Non Serviam, ακόμα και σε αυτά, συχνά θέλουμε να δείξουμε κάτι πιο βελτιωμένο, κάτι το παραπάνω. Επίσης, ακόμα και αν τελειώσει μία πρόβα, ο Σάκης θα συνεχίσει για ώρες να σκέφτεται και να προετοιμάζει το επόμενο setlist, την επόμενη περιοδεία.
Σάκης: Αν θέλεις να είσαι σε επαγγελματικό επίπεδο και να πορευτείς παρέα με τη μουσική, πρέπει να φτιάξεις και ένα ανάλογο πλάνο. Όπως είπα και πριν, είναι σαν να έχεις ένα μαγαζί . Και παρόλο που δεν μου αρέσει να χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη (σ.σ. μαγαζί) για να παρομοιάσω τη μπάντα, στην ουσία μοιάζει με αυτό. Οφείλεις να έχεις πλάνο και να κοιτάς το μέλλον σου. Αυτά που κάποτε έλεγαν (σ.σ. για τους μουσικούς) ότι ήταν συνέχεια “λιώμα” και έκαναν “μεγάλη ζωή”, ήταν ιστορίες άλλης εποχής, που όσοι τις γεύτηκαν ήταν τυχεροί. Πλέον ο καθένας πραγματικά προσπαθεί απλά να επιβιώσει. Όσες μπάντες βλέπεις και μπορούν να επιβιώνουν σημαίνει ότι έχουν ένα πολύ καλό πρόγραμμα, είναι πειθαρχημένες και ειδικά αν κατατάσσονται σε μία παγκόσμια σκηνή όπου υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός.
Θα σας χαρακτήριζα ως “μάχιμους μουσικούς” με την έννοια ότι περιοδεύετε και είστε στο δρόμο συνεχώς, ταξιδεύετε σχεδόν τόσο πολύ, σαν ναυτικοί. Τι αντίκτυπο έχει αυτό στην προσωπική ζωή σας;
Σάκης: Όσο είσαι μικρός δεν σε επηρεάζει. Προσωπικά με επηρέαζε μόνο θετικά τότε αφού μου άρεσε το ταξίδι,. Μπορεί να πήγαινα για μία συναυλία και να καθόμουν 10 μέρες αν μπορούσα. Πλέον τα πράγματα έχουν σφίξει, μπορεί να πας και αυθημερόν πολλές φορές και να έχεις έντονη κούραση. Μου λείπουν οι δύο μου κόρες, μου λείπει το “πώς μεγαλώνουν” και αυτό με στεναχωρεί. Στην τελευταία περιοδεία λείψαμε κοντά 3 μήνες σερί.
Εσύ Γιώργο, που ακόμα δεν έχει παιδιά ή παρόμοιες δεσμεύσεις, πώς σου φαίνεται όλο αυτό;
Γιώργος: Μου δημιουργούνται και μένα κάποια κενά απλά όχι τόσο μεγάλα, αφού δεν έχω κάτι να με δεσμεύει τόσο πολύ στο μυαλό μου. Συνήθως σκέφτομαι τι θα κάνω μόλις γυρίσω Ελλάδα, τι καινούριο θα κάνω πάνω στη μουσική . Πιστεύω πως κάποια στιγμή θα έρθει η ώρα που θα δω και εγώ τα πράγματα λίγο διαφορετικά, πιο πολύ σαν τον Σάκη.
Σάκης: Στην ουσία, τίποτα δεν είναι πρόβλημα αν τα έχεις βρεις με τον άνθρωπό σου, αν έχετε πει δύο κουβέντες για τα ταξίδια και τις έχετε καταλάβει. Απλά έχεις μία μικρή στεναχώρια και σε πιάνει μία νοσταλγία. Δεν αλλάζει η ζωή σου αν κάνεις παιδιά, ίσα – ίσα, από τότε περιοδεύω παραπάνω. Ξέρεις όμως ότι πρέπει να βάλεις ένα πλάνο, να είσαι μάχιμος, να είσαι στην πρώτη γραμμή συνέχεια. Αν το κάνεις σαν χόμπι είναι διαφορετικά και το σέβομαι αυτό. Αν έχεις διαλέξει όμως τον επαγγελματικό δρόμο, τότε χρειάζεσαι πρόγραμμα και πειθαρχία.
Θα μπορούσατε να φανταστείτε τον εαυτό σας σε μία συμβατική δουλειά, να είστε για παράδειγμα υπάλληλοι των 9-5, να περνάτε ας πούμε “πρωτόκολλο σε έγγραφα” και να ζείτε κάθε μέρα το ίδιο σκηνικό;
Σάκης: Το έχω σκεφτεί και τρομάζω αλλά μπορεί να είναι και εφικτό. Η καθημερινότητα είναι που με τρομάζει και ότι δεν θα έχει δημιουργία. Από την άλλη, με τρομάζει και η κάθε φορά που πάω στο αεροδρόμιο, που πρέπει να ξυπνήσω Σάββατο ξημερώματα, σχεδόν άυπνος, να παίξω την ίδια μέρα στη Φιλανδία και να γυρίσω πίσω Κυριακή ξημερώματα. Όταν σκέφτομαι αυτό, πολλές φορές ίσως να προτιμούσα να ήμουν στο πρωτόκολλο και να κολλάω γραμματόσημα. Η ζωή έχει πάντα αντίβαρο. Με την αϋπνία και την κούραση πολλές φόρες σκέφτομαι ίσως αυτό το “κάτι άλλο” αλλά και μόλις συνηθίζω την καθημερινότητα εδώ, τότε πάλι θέλω να φύγω. Ο άνθρωπος είναι αχάριστος εκ φύσεως, εκτιμά μόνο ό,τι του λείπει.
Γιώργος: Σε καμία περίπτωση! Δεν το έχω καν φανταστεί. Αν τα φέρει βέβαια η ζωή έτσι, θα το κάνω. Δε φοβάμαι να δουλέψω. Συμφωνώ και με αυτό που λέει ο Σάκης, για το αντίβαρο της ζωής. Φέτος ταξιδέψαμε για να παίξουμε στην Τσεχία, σε ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ με τον περισσότερο κόσμο που έχουμε παίξει στο εξωτερικό. Βγήκαμε να παίξουμε με 2 ώρες ύπνο. Σε κρατάει η αδρεναλίνη, έχεις πολύ όρεξη για αυτό που κάνεις αλλά μετά, είσαι ράκος.
Σε μία παρέα συχνά-πυκνά διηγούμαστε ιστορίες / σκηνές από τη δουλειά μας, από όλα όσα μας συμβαίνουν προσπαθώντας να βγάλουμε την ημέρα. Έχετε να δώσετε μία ιδιαίτερη ιστορία από κάποια στιγμή της πορείας σας; Κάποια δύσκολη κατάσταση στην οποία βρεθήκατε ή κάποιο ευτράπελο που σας κάνει ακόμα να γελάτε;
Σάκης: Είναι πάρα πολλά τα σκηνικα , έχουμε πολλές και έντονες ιστορίες, στην ουσία δε μπορώ να διαλέξω μία ιστορία. Σίγουρα ο δρόμος είναι μία μάχη συναισθημάτων και εμπειριών. Με 25 χρόνια στο δρόμο θα μπορούσα να γράψω βιβλίο μάλλον. Έχουμε παίξει σε πραξικόπημα, σε σεισμούς τεράστιους στο Μεξικό, στην Ουκρανία σε εμπόλεμη κατάσταση… Έχουν έρθει Χριστιανικές οργανώσεις για να κάνουν πορεία απ’ έξω. Έχουν μαζευτεί τόσα πολλά που πλέον έχω πάθει μάλλον ανοσία.
Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα προσφέρονται μισθοί των 300 ευρώ καθαρά για να δουλέψει κάποιος 10ώρες ημερησίως. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει ένας νέος εργαζόμενος; Να υποταχθεί στη νοοτροπια που λέει “Δουλίτσα να υπάρχει και έχει ο Θεός” ή να αρνηθεί αυτήν την υποδούλωση;
Σάκης: Όταν υπάρχει υποδούλωση , πάντα πρέπει να αρνείσαι. Το να αρνείσαι όμως και χωρίς να υπάρχει κάποια διέξοδος, τότε και αυτό είναι καπώς σαν Μηδενισμός. Αν βρεις όμως ένα πλάνο, σαν χώρα ή σαν άνθρωπος, φυσικά και πρέπει να αρνηθείς! Έχω ταξιδέψει σε χώρους όπου αντίστοιχα δουλεύουν και για 100 ευρώ οι άνθρωποι. Πρέπει να το παλέψουμε αυτό το πράγμα αλλά να υπάρχει και μία κινητικότητα από κάποιους. Δε μπορείς απλά να θες να πάει ο μισθός στα 1,000 ευρώ -και εγώ το θέλω να συμβεί αύριο κιόλας- μα πρέπει να είναι και εφικτό.
Μετά από τόσα χρόνια σπατάλης, τόσα χρόνια λαμογιάς, τόσες δεκαετίες που πέρασαν, τα λεφτά πλέον έχουν φύγει. Όσοι τα έχουν πάρει, τα έχουν βγάλει στο εξωτερικό και έχουν μείνει πίσω άνθρωποι που δυστυχώς παλεύουν να ζήσουν. Φοβάμαι ότι δεν υπάρχει μέλλον. Αν ήμουν ακόμα πιτσιρικάς, αν ήμουν 30αρης, πολύ πιθανόν να έφευγα. Μία λύση άλλωστε είναι να φύγεις, όπως κάναν οι μετανάστες παππούδες μας. Εγώ αποφάσισα να μείνω εδώ και ελπίζω να ξημερώσει μία μέρα με πιο ανοιχτά μυαλά εκεί έξω. Να μάθουμε να κοιτάμε το εμείς και όχι τόσο πολύ το εγώ. Ο καθένας κοιτάει την πάρτη του πλέον. Σκέφτεται “ας πάρω εγώ τη σύνταξη μου να είναι μεγάλη και ας δουλεύουν τα νέα παιδιά για να ταΐσουν εμένα”.
Κανένας δε βγήκε μπροστά να μιλήσει για την αδικία. Αν ήμουν ας πούμε Βουλευτής, θα έλεγα “Μάγκες, από αύριο θα παίρνω 1,000 ευρώ και όποιος θέλει να μπει εδώ μέσα, θα δουλεύει για την πατρίδα και για τη φανέλα“. Όπως κάνουμε για παράδειγμα εμείς σαν R.C., να πηγαίνουμε σε χώρες που δε βγαίνει κανένα κέρδος, όπως καμιά φορά στην Ινδία, αλλά γουστάρουμε και πάμε. Αν θέλεις λοιπόν να είσαι Βουλευτής, τότε έλα μέσα και ‘συ να παίξεις για τη φανέλα. Τα νέα παιδιά πρέπει να ξυπνήσουν αν και δε ξέρω πια, ποια κυβέρνηση θα μπορούσε να μας βοηθήσει. Ας θυσιαστούν αυτοί που έχουν τα παραπάνω.
Μας λείπει η συλλογικότητα. Και ενώ ξέρω ότι πάρα πολλοί συμφωνούν με αυτά που λέω, δε μαζεύεται ο κόσμος · μπαίνουν τα κόμματα μέσα και τελικά ακολουθούν όλοι τα συμφέροντα. Πρέπει να βγουν όλοι οι άνθρωποι αγανακτισμένοι, πραγματικά αγανακτισμένοι και να έχουμε μία πορεία, ό,τι χρώμα κι αν είναι και να σώσουμε τον τόπο μας. Θα πέσει και λίγο ξύλο! Συγγνώμη που το λέω, αλλά στη ζωή δεν έχει αλλάξει ποτέ χωρίς ξύλο. Να ξυπνήσουμε και να σκεφτούμε σιγά-σιγά έξω από τα στενά όρια της Ελλάδας. Τα νέα παιδιά πρέπει να παρακολουθούν τι συμβαίνει στον πλανήτη. Πρέπει να προσπαθείς να μην είσαι τόσο πολύ “χωριάτης”. Πολλές φορές γινόμαστε απλά οι ίδιοι “μικρότητες” και μας ενδιαφέρει τόσο πολύ πχ. το εξώγαμο του Πασχάλη, ακόμα και μέσα στην κρίση που βιώνουμε. Αυτή είναι η τραγικότητα της εποχής μας και η παρακμή στην οποία έχουμε φτάσει. Άνοιξε το μυαλό σου, ταξίδεψε, δες, υπάρχουν ιδέες! Μην τους κατακρίνεις όλους, υπάρχουν και άλλοι πολιτισμοί, υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν τα πράγματα καλύτερα από εσένα, επηρεάσου από αυτούς. Πρώτα θέλει σκέψεις και μετά πράξεις.
Η underground και σκληρή ροκ σκηνή στην Ελλάδα έχει αρχίσει και βιώνει πιο ένδοξες μέρες τα τελευταία χρόνια, πολλές μπάντες ξεκίνησαν να χαίρουν και κάποιας εκτίμησης στο εξωτερικό. Ποιοι παράγοντες νομίζεις έπαιξαν ρόλο σε αυτό;
Σάκης: Πιστεύω ότι είναι κυρίως κοινωνικοί οι λόγοι. H ζωή έφτασε κοντά στον πάτο οπότε σιγά-σιγά κάποιες ανήσυχες ομάδες, ειδικά αυτές που είναι underground, κάτι έκαναν ! Οι άλλοι οι βολεμένοι, μάλλον ψάχνουν ακόμα να βρούνε καμιά δουλειά στο Δημόσιο (χωρίς να θέλω να προσβάλω τους Δημόσιους Υπάλληλους). Έπεσε και το σκυλάδικο στη χώρα, από εκεί που δούλευαν καθημερινά, τώρα δουλεύουν μόνο Σάββατο και Παρασκευή. Ο κόσμος μάλλον ψάχνει εναλλακτικές λύσεις πια και αυτό ωθεί την underground σκηνή να βγει προς τα έξω.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο άγχος ενός μουσικού;
Γιώργος: Για μένα είναι το να βγάλω καλό riff, το δημιουργικό άγχος. Οι αντιθέσεις που δημιουργούνται στην καθημερινότητά σου, σε μπλοκάρουν και δε μπορείς εύκολα να τριπάρεις και να μπεις βαθιά μέσα στη δημιουργία. Κανονικά θα έπρεπε να είσαι μόνος σε ένα βουνό, σε ένα χωριό και να ασχολείσαι μόνο με αυτό.
Σάκης: Όταν έχεις να αντιμετωπίσεις την καθημερινότητα, πληρωμές, τράπεζες κ.λπ απαιτεί μεγάλη μάχη το να γυρίσεις σε μία καλλιτεχνική, δημιουργική φάση. Έχεις τόσους πολλούς πολέμους με τον εαυτό σου να δώσεις. Όταν ο κόσμος καίγεται, εσύ πρέπει ξαφνικά να γίνεις ποιητής και να γράψεις ποιήματα! Και το να σου βγει απλά ένα ξέσπασμα, ένα “γαμώ την κοινωνία, σπάστε τα όλα” δεν είναι αρκετό, πρέπει να υπάρχει και λίγο τέχνη. Αν είχαμε πιο ανέμελο χρόνο, ίσως να κάναμε ακόμα καλύτερη μουσική.
Τι σχέδια έχετε για το 2017;
Σάκης: Θα έχουμε σίγουρα περιοδεία και το πιο κοντινό, στις 25 Μαρτίου, παίζουμε στην Αθήνα.
Σάκη και Γιώργο, σας ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σας και την καλή διάθεσή σας να συζητήσουμε απόψε όλα αυτά παρέα. Ευχόμαστε να έχετε πάντα έμπνευση στη ζωή σας και να μας δίνετε μουσική για να πορευόμαστε!
Σάκης: Ευχαριστούμε για τον ενδιαφέρον και ελπίζουμε να συνεχίσετε αυτό που κάνετε, διότι χρειαζόμαστε όλοι ανθρώπους δημιουργικούς, που προσπαθούν να δώσουν λύσεις.
* Σύντομα θα δημοσιευθεί και αγγλική μετάφραση του κειμένου *
* English translated version will follow soon! Stay tuned! *
Συνέντευξη, απομαγνητοφώνηση, επιμέλεια κειμένου: Αμάντα Πατσοπούλου
Photos: © All rights reserved by Amanda AmiGdalo Photography
*Θερμές ευχαριστίες στον Vasilis Kaitsiotis για τη διεξαγωγή της συνέντευξης
Του θάνατου παράγγειλα
Του χάρου παραγγέλνω
Ανάθεμά σε χάροντα
Και μια κατάρα στέλνω
Και λέω της χαρόντισσας
Στα χαροπαίδια λέω
Και λέω της χαρόντισσας
Στα χαροπαίδια λέω
[…] Original interview in Greek […]