Απόδοση κειμένου: N9 | Για το #IfI
Αρχικό κείμενο:
Το Σαντιάγο, η πρωτεύουσα της Χιλής, εμφανίζεται δυναμικό και πλημμυρισμένο με κόσμο, ολοκληρωμένο, με τους ουρανοξύστες και το σύγχρονο δίκτυο του μετρό. Στο επίκεντρο των χιονισμένων βουνών των Άνδεων, ο Πύργος Costanera – το ψηλότερο κτίριο της Νότιας Αμερικής – συμβολίζει την ανοικτή νεοφιλελεύθερη οικονομία και τη μαζική καταναλωτική κοινωνία της χώρας.
Οι διαδηλώσεις, όμως, συγκλονίζουν τη χώρα, θέτοντας υπό αμφισβήτηση αυτήν την εικόνα σταθερότητας και ευημερίας.
Σαν αποτέλεσμα της κυβερνητικής πρότασης για την αύξηση της τιμής των εισιτηρίων του μετρό, μαθητές κάλεσαν σε άρνηση πληρωμής των εισιτηρίων, στη διαμαρτυρία της 14ης Οκτωβρίου, παρακάμπτοντας μαζικά τις μπάρες και βάζοντας φωτιά στους σταθμούς του μετρό. Οι διαμαρτυρίες πολύ σύντομα εξαπλώθηκαν στο Σαντιάγο και σε άλλες χιλιανές πόλεις και, στις 18 Οκτωβρίου, ο Πρόεδρος Sebastian Piñera κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαγόρευσε την κυκλοφορία. Αυτός ο νόμος, που έλκει την καταγωγή του από την εποχή της δικτατορίας του 1970 και 1980, εναποθέτει την ευθύνη της περιφρούρησης στους δρόμους, στο στρατό.
Αυτή η κίνηση, όμως, οδήγησε σε κλιμάκωση των διαδηλώσεων, ενόσω χιλιάδες Χιλιανοί παρήκαμψαν την απαγόρευση της κυκλοφορίας, πραγματοποιώντας μαζικές ειρηνικές πορείες εναντίον των πολιτικών της κυβέρνησης και της καθημερινής βίαιης καταστολής, καλώντας τον Piñera σε παραίτηση.
Οι εικόνες στρατιωτών και τανκς στους δρόμους, να απωθούν διαδηλωτές με αντλίες νερού, δακρυγόνα και σωματική βία, φέρνουν στο μυαλό εικόνες από τη στρατιωτική καταστολή, κατά της διάρκεια της δικτατορίας του Augusto Pinochet, μεταξύ 1973 και 1990. Η οικονομική και ιδεολογική κληρονομιά της πινοσετικής περιόδου, καθώς και η φύση της μετάβασης της χώρας στη δημοκρατία, αποτελούν σημεία-κλειδιά για την κατανόηση των αιτίων των διαδηλώσεων.
Ο θυμός όσων βρίσκονται στους δρόμους αντανακλά τόσο την έντονη ανισότητα όσο και τις ανοιχτές πληγές αυτής της κληρονομιάς.
Η μιντιακή κάλυψη των διαδηλώσεων έχει, σε μεγάλο βαθμό, εστιάσει στο θεαματικό κομμάτι του πλιάτσικου, των βανδαλισμών και των ξυλοδαρμών διαδηλωτών από τους στρατιώτες. Από την ημέρα που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις, 18 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και 3000 έχουν συλληφθεί. Υπάρχουν, όμως, πολλά περισσότερα αίτια πίσω από αυτά τα γεγονότα. Οι διαδηλώσεις συνέπεσαν με μια αυξανόμενη δυσαρέσκεια απέναντι στα υψηλά ποσοστά ανισότητας και το υψηλό κόστος ζωής.
Η εισοδηματική ανισότητα, στη Χιλή, καθόλου δε βελτιώθηκε από την εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας.
Πηγή: World Inequality Database
Μπορεί η Χιλή να μοιάζει, επιφανειακά, με ένα οικονομικό και πολιτικό success story, όσο όμως η αύξηση του ΑΕΠ της χώρας ξεπερνάει, τα τελευταία χρόνια, αυτό της Λατινικής Αμερικής, συνολικά, πολλοί Χιλιανοί αγωνίζονται για να επιβιώσουν.
Η τιμή του ναύλου στο μετρό συμβολοποίησε τα αισθήματά τους σε σχέση με την άδικη κατανομή του εισοδήματος και της κοινωνικής δαπάνης.
Κληρονομιά της πινοσετικής περιόδου
Όπως και η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, οι κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές που ακολουθούνται στη Χιλή, χρονολογούνται από τη δικτατορία. Πρόκειται για νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που θεσπίστηκαν, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, από τον Πινοσέτ και την ομάδα αμερικανοτραφών οικονομολόγων που βρισκόταν κοντά του, γνωστοί και ως «Chicago Boys». Οι μεταρρυθμίσεις εφαρμόστηκαν εν μέσω βίαιης καταστολής. Επίσημες έρευνες έδειξαν ότι, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, 3.065 άνθρωποι δολοφονήθηκαν από πράκτορες του καθεστώτος, 40.000 βασανίστηκαν και εκατοντάδες χιλιάδες οδηγήθηκαν στην εξορία.
Οι μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 1970, περιελάμβαναν την κατάργηση των επιδοτήσεων, τις αλλαγές στο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και την ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων, στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και των συντάξεων.
Οι μεταρρυθμίσεις του Πινοσέτ οδήγησαν σε υψηλά επίπεδα ανεργίας, μειώσεις στον πραγματικό μισθό και αυξήσεις στο κόστος των κοινωνικών υπηρεσιών, όπως η εκπαίδευση. Τα αποτελέσματα στην εκπαίδευση είναι εμφανή και σήμερα και χαρακτηρίζονται από χαμηλά επίπεδα δημόσιας δαπάνης και εξαιρετικά άνιση πρόσβαση σε σχολεία και πανεπιστήμια υψηλής ποιότητας. Μεταξύ 2011 και 2013, οι μαθητές οργάνωσαν μαζικές διαδηλώσεις εναντίον των πολιτικών της χιλιανής κυβέρνησης για την παιδεία και η δυσαρέσκεια παραμένει.
Η Χιλή μετέβη από στρατιωτική σε πολιτική διακυβέρνηση το 1990, κατόπιν δημοψηφίσματος, το 1988, στο οποίο ο Πινοσέτ ηττήθηκε. Εξαιτίας, όμως, της φύσης της μετάβασης, οι κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές δεν άλλαξαν παρά ελάχιστα. Ο Πινοσέτ διαπραγματεύτηκε την αποχώρησή του με τέτοιο τρόπο ώστε οι ένοπλες δυνάμεις μπόρεσαν να διατηρήσουν τον έλεγχο των πολιτικών διαδικασιών, του δικού του διορισμού ως ισόβιου γερουσιαστή συμπεριλαμβανομένου. Το στρατιωτικό σύνταγμα του 1980 – το οποίο παραμένει σήμερα σε ισχύ – επέτρεψε στον Piñera να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις διαδηλώσεις. Παρόλο που ορισμένες από τις δομές στρατιωτικού ελέγχου ξηλώθηκαν μετά το θάνατο του Πινοσέτ, το 2006, οι πολιτικές κυβερνήσεις της δεξιάς και της αριστεράς επέδειξαν πενιχρή διάθεση να αντιμετωπίσουν τις ανισότητες, στη χώρα.
Η απάντηση της κυβέρνησης
Σαν απάντηση στις διαδηλώσεις, στις 22 Οκτωβρίου, ο Piñera ανέστειλε την προγραμματισμένη αύξηση της τιμής των εισιτηρίων και εξήγγειλε ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση της ανησυχίας των διαδηλωτών. Το γεγονός ότι οι Χιλιανοί συνεχίζουν να διαδηλώνουν κατά μήκος της χώρας, δείχνει ότι πολλοί άνθρωποι νιώθουν πως τα μέτρα είναι πολύ λίγα και ήρθαν πολύ αργά.
Δεδομένης της μακράς ιστορίας των ανισοτήτων, είναι απίθανο να καταφέρει μία εφάπαξ πρόσθετη δαπάνη να διευθετήσει τα διαρθρωτικά προβλήματα της χώρας. Ακόμα κι αν η πρόθεση της κυβέρνησης είναι να αποκλιμακώσει την κατάσταση, η σκληροπυρηνική της απάντηση στις διαδηλώσεις σηματοδοτεί μία αυξανόμενη πόλωση πολύ περισσότερο απ’ ό,τι μια γρήγορη επίλυση των ζητημάτων.
