Γράφει ο Σοφοκλής Αρχοντάκης
Για το #IFI
Πριν λίγο καιρό αντικρίσαμε στα ράφια των βιβλιοπωλείων τις “Ιστορίες της Καληνύχτας για Επαναστάτριες” από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ένα project για παιδιά με 100 σκίτσα και βιογραφίες σπουδαίων γυναικών. Οι Elena Favilli και Francesca Cavallo βγήκαν στις πλατφόρμες χρηματοδότησης ζητώντας να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα. Και πραγματοποίησαν το δικό μας.
Τα αγοράκια πρέπει να γίνουν ηγέτες και πολεμιστές και τα κοριτσάκια να είναι εύθραυστες πριγκίπισσες.
Όταν μεγαλώνεις μαζί με ένα μικρό παιδί στο σπίτι, αντιλαμβάνεσαι σύντομα πως πλέον είναι πολύ πιο δύσκολο από ότι στο παρελθόν να καταπολεμήσεις το κυρίαρχο αφήγημα με το οποίο θα μεγαλώσουν. Τα αγοράκια πρέπει να γίνουν ηγέτες και πολεμιστές και τα κοριτσάκια εύθραυστες πριγκίπισσες. Τέλος. Η δε ευτυχία πρέπει να είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τα υλικά αγαθά.
Γιατί αυτό που κάνει ευτυχισμένη την Μπάρμπι είναι η βίλα στο Μαλιμπού με ένα δωμάτιο αφιερωμένο σε χιλιάδες 12ποντες γόβες που δεν θα φορέσει ποτέ. Ίσως η ευτυχία να κρύβεται στον μονόκερο που κάνει εμετό με ουράνια τόξα στο χαλί από το χτεσινό pool party και η εξάδα κοιλιακών του…Κεν.
Γιατί στον κόσμο της κάθε Μπάρμπι όλα είναι ιδανικά: δεν υπάρχει φτώχεια, δεν υπάρχει δυστυχία πέρα από το φουα γκρα που τελείωσε, δεν υπάρχει διαφορετικότητα πέρα από την φανερή του δέρματος, δεν υπάρχει ΖΩΗ.
Την ίδια στιγμή η Disney ξαναγράφει και φέρνει στο 2019 όλα τα γνωστά παραμύθια φέρνοντάς τα στα μέτρα της. Αρκεί να βγάλει κάποια εκατομμύρια δολάρια από αυτά. Μετά κάτσε εσύ με το κοριτσάκι, να της εξηγήσεις ότι δεν θα πρέπει να περιμένει παθητικά τον πρίγκιπα να την σώσει, αλλά να πάρει την ζωή στα χέρια της. Θα αργήσει φάε κάτι.
Αυτός είναι ακριβώς ο ρόλος που διαδραματίζουν οι Ιστορίες της Καληνύχτας για Επαναστάτριες. Ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησης. Εξισορρόπιση της θέσης της γυναίκας. Οι αληθινές μας ηρωίδες δεν περίμεναν ντυμένες σαν ροζ μπομπονιέρες έναν από μηχανής Θεό να τις σώσει. Αντίθετα έφεραν την επανάσταση στις επιστήμες με τις ανακαλύψεις τους, στην κοινωνία με τις αποκαλύψεις τους, στην πολιτική με το όραμά τους και στην κοινωνία με τον αγώνα τους. Σώζονται μόνες τους και ενίοτε σώζουν και τον κόσμο. Πολλές φορές το αντίτιμο είναι η ίδια τους η ζωή.
Περιεχόμενο, απεύθυνση και επιλογή προτύπων
Κάθε μια από τις 100 ιστορίες είναι μια μονοσέλιδη βιογραφία και η εικονογράφησή της, μαζί με ένα ρητό, που θα δώσει την ευκαιρία σε ένα παιδί να ζητήσει από τον γονιό να ψάξει περισσότερα για μια ιστορία. Θα χαρίσει απλόχερα στο παιδί τα πρώτα του ινδάλματα, θα λειτουργήσει ως αντίβαρο στην κενότητα και την κοινοτυπία που είναι πλέον οι μεγαλύτεροι εχθροί. Εχθροί του παιδιού και μελλοντικού ενήλικα, σε μια κοινωνία που προσπαθεί να ελέγξει τα πάντα, ώστε κάθε πτυχή της ζωής και του υπό διαμόρφωση χαρακτήρα να είναι πιο mainstream και copy-paste από ποτέ.
Οι συγγραφείς έχουν κάνει μια εξαιρετική επιλογή προτύπων, με σήμανση ηλικιών 5-16+ ετών. Αυτό που θα πρέπει να προσέξετε και να αυτοσχεδιάσετε προφορικά, είναι για την περιπτώση που δεν έχουν εξηγήσει οι κύριοι φροντιστές την έννοια του θανάτου σε ένα μικρό παιδί. Το ίδιο ισχύει και για τα πολιτεύματα, τα καθεστώτα και τις νοοτροπίες που μπορεί να χρειαστεί να αποσαφηνίσετε ή σε πολύ μικρές ηλικίες να απλοποιήσετε (δικτατορίες, Άπαρτχαιντ, ρατσιστικό κράτος).
Στις περιπτώσεις που υπάρχει βίαιος θάνατος δεν αναφέρονται οι λεπτομέρειές του, απλά πως «πέθανε», όπως για παράδειγμα με την Άννα Πολιτόφσκαγια. Εμείς θα το κατηγοριοποιούσαμε ως ιδανικό για τις ηλικίες 7+, αλλά σε απόλυτο βαθμό μπορείς να διαβάσεις τις 90 από τις 100 ιστορίες και σε παιδί 4-5 ετών.
Κάνουμε χρήση της λέξης «παιδί» και όχι «κορίτσι», διότι παρά τον τίτλο του (…για Επαναστάτριες) το βιβλίο θα μπορούσε να προσφέρει πολύτιμη βοήθεια και στα αγόρια, ειδικά όταν αρχίζουν να βγαίνουν από την ηλικιακή στιγμή που παίζουν περισσότερο με παιδιά του φύλου τους. Γιατί με τον ίδιο τρόπο ένα αγόρι πρέπει να μάθει να σέβεται τα κορίτσια ως ίσα, μέσα από παραδείγματα δύναμης, ψυχής και εξυπνάδας ανατρέποντας αρκετές αγκυλώσεις και πατριαρχικές διδαχές. Χωρίς να σημαίνει πως δεν πρέπει να σέβεται ένα λιγότερο δυναμικό κορίτσι φυσικά.
Το βιβλίο περιλαμβάνει βιογραφίες από τον επιστημονικό τομέα, εργαζόμενες των ανθρωπιστικών επαγγελμάτων και πολλά σύγχρονα παραδείγματα γυναικών που ξεχώρισαν στον τομέα τους (θα βρείτε και σέρφερ ή ράπερ!). Φυσικά θα βρείτε και πολιτικούς, ακτιβίστριες, πρόσφυγες, ιθαγενείς, αντάρτισσες και κορυφαίες μορφές των γραμμάτων, του πολιτισμού και του αθλητισμού.
Μικρές ευκαιρίες για να εξηγήσεις τι εστί νεοφιλελευθερισμός
Σε ένα βαθμό διαφωνούμε στην επιλογή κάποιων μεμονωμένων βιογραφιών, καθώς γνωρίζουμε κάποια πράγματα παραπάνω. Αυτές οι περιπτώσεις είναι ποσοτικά αμελητέες, 2-3 στις 100, αποκλειστικά για περιπτώσεις γυναικών πολιτικών (Χ.Κλίντον, Θάτσερ, Μ. Αικατερίνη). Όμως ακόμα και σε αυτά τα πρόσωπα προκρίνονται οι πρωτιές τους. Οπότε στην Θάτσερ για παράδειγμα έχεις μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία, να εξηγήσεις σε ένα παιδί πως μια κακιά Μάγισσα υπήρξε.
Που ξέρεις; Μπορεί να βρεις την ευκαιρία να πεις κάτι για τα Falklands, την υποστήριξη στο Άπαρτχαϊντ της Νότιας Αφρικής, την απεργία των ανθρακωρύχων ή την απεργία πείνας των Βορειοϊρλανδών, όταν σταμάτησαν να αναγνωρίζονται ως αιχμάλωτοι πολέμου, μα αντιμετωπίστηκαν ως κοινοί εγκληματίες. Αναλόγως την ηλικία που απευθύνεσαι κάνεις και τις επιλογές σου.
Είναι ένα υπερβολικά μικρό ποσοστό όπου μπορείς εύκολα να παραβλέψεις για παράδειγμα την Χίλαρι Κλίντον, όταν έχεις δυό σελίδες πριν ή μετά την Φρίντα Κάλο, την Ρόσα Παρκς, την Ιζαμπέλ Αλιέντε, την Άννα Πολιτκόφσκαγια, την Αρτεμίσια Τζεντιλέσκι, την Μαρί Κιουρί, την Αλίσια Αλόνσο και δεκάδες άλλες. Στα υπέρ είναι πως το βιβλίο περιλαμβάνει και επαναστάτριες που ήταν ή είναι Άτομα με Αναπηρία (με καλή ποσόστωση). Ως προς τον κόσμο μας είναι αρκετά συμπεριληπτικό, με ηρωίδες από την Ασία, την Αφρική και την Αυστραλία, αν και η πλειονότητα είναι από την Ευρώπη, την Νότια και την Βόρεια Αμερική.
Συνολικά αυτό το βιβλίο είναι από τα καλύτερα δώρα που μπορείτε να κάνετε σε ένα κορίτσι 7-12 ετών. Όμως περισσότερες από 80 βιογραφίες είναι κατάλληλες από την ηλικία των 5 ετών. Το λεξιλόγιο δεν θα προκαλέσει σημαντικές απορίες σε μικρά παιδιά , αλλά σε κάποιες ιστορίες θα πρέπει να βάλετε τα δυνατά σας. Για παράδειγμα την ιστορία της Ιρένα Σέντλερ που έσωσε 2.500 παιδιά από τα νύχια των Ναζί.
Ο τίτλος μας είναι πέρα για πέρα αληθινός, καθώς αυτό το βιβλίο θα βοηθήσει τις μέλλουσες γυναίκες αυτού του κόσμου, να κατανοήσουν ότι είναι όμορφες πέρα από την εξωτερική εμφάνιση, πως αξίζουν, έχουν δικαιώματα και απεριόριστες δυνατότητες, ακόμα και αν δεν έχουν ένα ροζ cabrio γιολάροντας με τις φίλες τους δίπλα στους φοίνικες του Μαλιμπού.
To the test
Πριν γραφτεί το οτιδήποτε το δοκιμάσαμε. Το δοκιμάσαμε στα δικά μας παιδιά. Το κοριτσάκι (που είναι 4,5 ετών) έχει ήδη διαβάσει τις περισσότερες ιστορίες πριν πέσει για ύπνο και πλέον ζητάει αυτό κάθε βράδυ. Ακόμα καλύτερα μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε παραστάσεις, να διαβάσουμε περισσότερα σχετικά με κάποιες ηρωίδες, να μάθουμε για τον αγώνα τους και για την ζωή τους. Πλέον, εγώ ο ίδιος έχω περισσότερες ηρωίδες από όσες είχα.
Ακόμα και αν δεν έχουν τιάρα. Ακόμα και αν δεν έχουν γοργόνες, μονόκερους ή άλλα μοναδικά pets. Ας καεί η έπαυλη της Barbie με το δωμάτιο με τα 12ποντα. Ας φύγουν οι μονόκεροι στα ουράνια τόξα, ας πάνε στο καλό και οι πριγκίπισσες της Disney με το happy ending. Οι πριγκίπισσες άλλωστε δεν κόπιασαν ποτέ για τίποτα. Τα κάνουν όλα οι υπηρέτες. Οπότε ας κάνουμε και εμείς μια υπηρεσία για το μέλλον: να μεγαλώσουμε ανθρώπους και όχι ανήμπορα πλάσματα που περιμένουν τον πρίγκιπα στο λευκό άλογο.
Οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν στην κριτική αυτή, δεν έχουν όλες σχέση με την εικονογράφηση του βιβλίου, πέρα από αυτήν που ακολουθεί. Η εικονογράφηση του βιβλίου είναι εκπληκτική, απλά εμείς δεν θέλαμε να κάνουμε πολλά spoil.
