Ας τρέμουν οι κυρίαρχες τάξεις μπροστά σε μια κομμουνιστική επανάσταση. Οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν σ’ αυτήν τίποτε άλλο, εκτός από τις αλυσίδες τους. Έχουν να κερδίσουν έναν κόσμο ολόκληρο.
ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ, ΕΝΩΘΕΙΤΕ!
Αυτά είναι τα τελευταία λόγια του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, του εργαλείου της εργατικής τάξης των Marx και Engels, το οποίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στις 21 Φεβρουαρίου του 1848.
171 χρόνια μετά, οι προλετάριοι όλου του κόσμου δεν έχουν ακόμα ενωθεί, γιατί δεν έχουμε ακόμα αντιληφθεί τη δύναμη του προλεταριάτου. Κι ο καπιταλισμός καλά κρατεί κι εδραιώνεται στις πλάτες μας, οι πλούσιοι πλουτίζουν περισσότερο κι ο φτωχός τσιμπάει λίγο από το παντεσπάνι και νομίζει πως έχει κι εκείνος δικαιώματα στις μεγάλες μερίδες της τούρτας του πλούτου.
“Στο βαθμό που αναπτύσσεται η αστική τάξη, δηλαδή το κεφάλαιο, στον ίδιο βαθμό αναπτύσσεται και το προλεταριάτο, η τάξη των σύγχρονων εργατών που ζουν μονάχα τόσο, όσο βρίσκουν δουλειά, και που βρίσκουν τόσο δουλειά, όσο η δουλειά τους αυξάνει το κεφάλαιο. Αυτοί οι εργάτες που είναι αναγκασμένοι να πουλιούνται κομματάκι-κομματάκι, είναι ένα εμπόρευμα όπως κάθε άλλο εμπορικό είδος, και γι’ αυτό είναι εκτεθειμένοι σ’ όλες τις εναλλαγές τον συναγωνισμού, σε όλες τις διακυμάνσεις της αγοράς”.
Κομμουνιστικό Μανιφέστο, Αστοί και Προλετάριοι
Οικονομολόγος, πολιτικός στοχαστής και φιλόσοφος, ο Karl Marx θεωρείται ο πατέρας του κομμουνισμού του 20ου αιώνα, ένας ενεργός επαναστάτης και συγγραφέας, υποστηριζόμενος από τον αιώνιο φίλο του Friedrich Engels. Γεννημένος το 1818 στην πόλη Τριρ της Πρωσίας, έζησε μία απλή, αλλά άνετη ζωή. Η σύνθεση της φιλοσοφίας του Hegel, η βρετανική πολιτική οικονομία και ο γαλλικός σοσιαλισμός ήταν τα κομμάτια που συνέθεσαν το έργο του Marx, στο κέντρου του οποίου βρίσκουμε την κριτική στον καπιταλισμό και την τελεολογική θεώρηση πως η εξέλιξη της κοινωνίας θα κορυφωθεί με την εδραίωση του κομμουνισμού.
Το 1841, ο Engels, γεννημένος στη Βάδη της Πρωσίας το 1820, πηγαίνει στο Βερολίνο για τη στρατιωτική του θητεία κι έπειτα στην Αγγλία όπου έρχεται σε επαφή με το εργατικό κίνημα της εποχής και τις σοσιαλιστικές ιδέες. To 1844 γράφει την «Κριτική μελέτη πάνω στην Οικονομία», την οποία ο Marx θα χαρακτήριζε ως αριστοτεχνική σκιαγράφηση μιας νέας πολιτικής οικονομίας. Το ίδιο έτος συναντιούνται στο Παρίσι κι εκεί αρχίζει η κοινή τους πορεία μέχρι το θάνατο του Marx. Στην κηδεία του Marx ο Engels έγραψε:
“Ακριβώς όπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νομό της εξέλιξης της οργανικής φύσης, έτσι και ο Μαρξ ανακάλυψε την εξέλιξη της ανθρώπινης Ιστορίας: το απλό, μέχρι τώρα συγκαλυμμένο από τα ιδεολογικά επιστρώματα, γεγονός, ότι οι άνθρωποι πρέπει πριν από όλα να φάνε, να πιούν, να στεγαστούν και να ντυθούν, πριν μπορέσουν να ασχοληθούν με την πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία κ.τ.λ., ότι γι’ αυτό η παραγωγή των άμεσων υλικών μέσων συντήρησης και κατά συνεπεία η εκάστοτε βαθμίδα της οικονομικής εξέλιξης που έχει επιτευχθεί από έναν συγκεκριμένο λαό ή κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης εποχής, διαμορφώνουν το θεμέλιο, απ’ όπου αναδύθηκαν και εξελίχθηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη, ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις, των ανθρώπων αυτής της εποχής, τη βάση απ’ όπου επομένως, και κάτω από το φως της οποίας, πρέπει να εξηγηθούν, και όχι αντίστροφα, όπως γινόταν μέχρι τώρα”.
Την περίοδο που γράφεται το Κομμουνιστικό Μανιφέστο έχουμε την εδραίωση του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο διαδέχθηκε τη φεουδαρχία. Η βιομηχανική επανάσταση κι οι επιστημονικές ανακαλύψεις συμβάλλουν σ’ αυτή την εδραίωση. Ένα χρόνο πριν την έκδοση του Μανιφέστου, ο Μαρξ εκδίδει την Αθλιότητα της Φιλοσοφίας, ανατρέποντας τις μικροαστικές αναλύσεις και ιδέες του Προυντόν, χωρίς όμως να αναπτύσσεται η μαρξιστική θεωρία, αλλά τονίζοντας τη ζημιά που έκανε ο Προυντόν με την αρνητική στάση που επέδειξε απέναντι στον ανεξάρτητο αγώνα του προλεταριάτου.
“Το προλεταριάτο περνάει από διάφορα στάδια ανάπτυξης. Η πάλη του ενάντια στην αστική τάξη αρχίζει από τη μέρα που αρχίζει να υπάρχει”.
Κομμουνιστικό Μανιφέστο, Αστοί και Προλετάριοι
Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο αποτελείται από 4 κεφάλαια:
- Αστοί και Προλετάριοι
- Προλετάριοι και Κομμουνιστές
- Σοσιαλιστική και Κομμουνιστική φιλολογία
- Η στάση των κομμουνιστών απέναντι στα διάφορα κόμματα της αντιπολίτευσης
Ο ιστορικός A. J. P. Taylor έχει χαρακτηρίσει το Μανιφέστο ως ιερό βιβλίο και ισχυρίστηκε πως εξαιτίας αυτού του βιβλίου όλοι άρχισαν να σκέφτονται διαφορετικά για την κοινωνία και την πολιτική. Η κριτική του καπιταλισμού που ασκούν στο Μανιφέστο οι Marx και Engels γίνεται κατανοητή στο πλαίσιο των οικονομικών συνθηκών της Βρετανίας του 19ου αιώνα και δεν είναι πολύ διαφορετική από άλλα συμπεράσματα άλλων κοινωνικών κριτικών της εποχής.
“Στην αστική κοινωνία η ζωντανή δουλειά είναι μονάχα ένα μέσο για να αυξάνει η συσσωρευμένη εργασία. Στην κομμουνιστική κοινωνία η συσσωρευμένη εργασία είναι μονάχα ένα μέσο για να διευρύνει, να πλουτίζει και να προάγει τη ζωή των εργατών”.
Κομμουνιστικό Μανιφέστο, Προλετάριοι και Κομμουνιστές
Στο Μανιφέστο, οι Engels και Marx, αποκαλύπτουν την υποκρισία της καπιταλιστικής κοινωνίας και αναδεικνύουν την παγκόσμια αγορά ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης του καπιταλισμού. Υποστηρίζουν, πως απ’ όλες τις τάξεις, μόνο το προλεταριάτο είναι συνεπής επαναστατική τάξη η οποία αγωνίζεται όχι μόνο για τη δική της απελευθέρωση, αλλά και για την απελευθέρωση από την εκμετάλλευση ολόκληρης της κοινωνίας. Στο Μανιφέστο είναι η πρώτη φορά που οι Marx και Engels αναπτύσσουν τις βασικές θέσεις τους για το Κομμουνιστικό Κόμμα, τονίζοντας πως οι κομμουνιστές είναι η εμπροσθοφυλακή του προλεταριάτου, αφού τα συμφέροντά τους είναι κοινά.
Σύμφωνα με τον Engels, η εισαγωγή των μηχανών και ο καταμερισμός της εργασίας που επήλθε ως αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης, ναι μεν αύξησε σημαντικά την παραγωγή, όμως:
“Κάθε βελτίωση των μηχανών ρίχνει τους εργαζόμενους εκτός απασχόλησης και όσο μεγαλύτερη η πρόοδος, τόσο περισσότεροι οι άνεργοι”.
Η αυξανόμενη δε χρήση των μηχανημάτων επέτρεψε στην μπουρζουαζία να αντικαταστήσει ενήλικους εργαζόμενους άνδρες με γυναίκες και παιδιά, οι οποίοι εργάζονταν με πολύ μικρότερο μισθό, άρα οι μισθοί μειώνονται όσο οι μηχανές βελτιώνονται.
“Ο ουσιαστικός όρος για την ύπαρξη και την κυριαρχία της αστικής τάξης είναι η συσσώρευση του πλούτου στα χέρια ιδιωτών, ο σχηματισμός και η αύξηση του κεφαλαίου. H προϋπόθεση του κεφαλαίου είναι η μισθωτή εργασία”.
Κομμουνιστικό Μανιφέστο, Αστοί και Προλετάριοι
Να αναφέρουμε εδώ πως ο Marx δεν πίστευε πως μπορεί να υπάρξει μετάβαση από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό, χωρίς να υπάρξει ένα “σοσιαλιστικό” μεταβατικό στάδιο μέχρι να μην υπάρχουν πια ταξικοί ανταγωνισμοί κι αυτό το στάδιο ο Marx το ονόμασε “επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου”. Όταν λοιπόν θα έπαυαν οι ταξικοί ανταγωνισμοί, τότε ακριβώς το κράτος θα “μαραινόταν” όπως χαρακτηριστικά αναφέρει κι αφού δεν θα υπήρχαν πλέον τάξεις, το κράτος δεν θα είχε λόγο ύπαρξης. Άρα, η κομμουνιστική κοινωνία δεν έχει κράτη, δεν έχει τάξεις και το σύστημα της παραγωγής αντικαθίστανται από το σύστημα εκείνο που έχει ως στόχο την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών.
“Η ελεύθερη ανάπτυξη καθενός είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων”.
Karl Marx
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που μέχρι και σήμερα το Κομμουνιστικό Μανιφέστο αποτελεί την εργατική βίβλο, εκείνης της τάξης που αν κυριαρχήσει θα έχουμε (χρησιμοποιώντας τα λόγια του ίδιου του Marx) την τελική εξέλιξη της κοινωνικής ζωής, την ισότητα. Η πάλη των τάξεων που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα θα πρέπει περισσότερο από ποτέ να μας ανησυχεί. Κι αν ο φόβος μιας επανάστασης μας κρατάει δέσμιους του καπιταλισμού, ας αναλογιστούμε πως τις αλυσίδες πρέπει να τις σπάσουμε μόνοι μας.
Πηγές:
- www.marxists.org
- www.edon.org.
- www.rizospastis.gr
- The Historical Background of the Communist Manifesto
- http://agonaskritis.gr
- www.edon.org
- Andrew Heywood, Πολιτικές Ιδεολογίας
