fbpx

Όσα μάθαμε ψάχνοντας για εργασία

παναγία παρισίων

Γιατί κλαις; | Notre Dame

στo Mind Opener

Θέλω να λαμβάνω τα νέα άρθρα του IforINTERVIEW με e-mail.

Στείλε μας την ιστορία σου

Όσο πιο δυνατό είναι ένα συναίσθημα, τόσο πιο αναξιόπιστες είναι οι εξηγήσεις που δίνουμε για το γιατί το βιώνουμε. Είμαστε γενικά εντελώς αναξιόπιστοι αφηγητές των ιστοριών μας.

Ατομικά, αυτό προσπαθούμε να το αντισταθμίσουμε με τις διάφορες επιστήμες και τεχνικές που ασχολούνται με την ψυχική υγεία. Αυτές δυστυχώς δεν επαρκούν για το συλλογικό συναίσθημα· το μόνο που μπορεί να μας βοηθήσει εδώ είναι η κριτική ανάλυση ενός συλλογικού συναισθήματος, η χαρτογράφηση των πολιτικών και κοινωνικών του συμφραζόμενων και η κριτική του αντιπαράθεση με άλλα συλλογικά συναισθήματα.

Χθες το βράδυ δεν διαπιστώθηκε στα κοινωνικά δίκτυα του ψηφιακού δυτικού κόσμου ένα στενάχωρο γεγονός:

Σημειώθηκε ένας συλλογικός θρήνος. Αυτός ο θρήνος είναι που παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το αμιγώς πολιτικό ζήτημα που αφορά το αν η Παναγία των Παρισίων (ΠτΠ) είναι ένα λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού ή ένα κενοτάφιο του γαλλικού ιμπεριαλισμού.

Αυτοί που παραθέσαμε τη φράση του Βάλτερ Μπένγιαμιν «κάθε μνημείου πολιτισμού είναι και τεκμήριο βαρβαρότητας» απέναντι στο κείμενο του Paul Mason που ισχυρίστηκε ότι η ΠτΠ δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον «μεσαιωνικό σκληρό δίσκο του Παρισιού», πέραν του ότι καταχραστήκαμε κάπως τη φράση, πέσαμε και στην εξής παγίδα:

Συσκοτίσαμε με τον προβολέα της πολιτικής γνώμης το ζήτημα της έντασης του συναισθήματος. Γιατί οδύρονταν μεταφορικά και κυριολεκτικά οι άνθρωποι χθες από άκρη σ’ άκρη της Ευρώπης και, συμπληρωματικά, γιατί κάποιοι άλλοι εξοργίζονταν με αυτούς που οδύρονταν;

Να μερικές πιθανές απαντήσεις:

Γιατί οι μεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός, γαλλικός εθνικισμός – θυμούνται τις παλιές απόπειρες καταστροφής του συμβόλου του γαλλικού έθνους από την επανάσταση του 1793 και την κομμούνα του 1871, ενώ οι δε όχι.

Να μια χαρακτηριστικά κακή απάντηση:

Στα αντίπαλα στρατόπεδα βρέθηκαν χθες άνθρωποι όχι μόνο από κοινού αριστεροί, αλλά και από πολύ πιο συγκεκριμένες εξειδικεύσεις (και πιο ριζοσπαστικές τάσεις) του ανταγωνιστικού κινήματος.

Μια άλλη απάντηση που έπαιξε αρκετά, την οποία (παραδόξως) δίνει και ο Γκυ Ντεμπόρ περιγράφοντας την περιφρούρηση της ΠτΠ από ορισμένους κομμουνάρους τις τελευταίες ημέρες της κομμούνας: γιατί η ΠτΠ αντανακλά «αιώνιες αισθητικές αξίες», γιατί είναι ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργίας.

παναγία παρισίων

Μα αν ήταν έτσι τότε θα αρκούσε για παρηγοριά η μερική ή ολική ανακατασκευή της εκκλησίας, πράγμα πιο εύκολο τώρα παρά ποτέ. Πράγματι, η αισθητική αξία με την στενή έννοια της απόλαυσης των αισθήσεων είναι πολύ φτωχή για να εξηγήσει την όλη επένδυση γύρω από την ΠτΠ:

Ένα ψηφιακό αντίγραφο σε virtual reality ή ένα ολικά αποκατεστημένο αντίγραφο φτιαγμένο από το μηδέν αμφιβάλλω πάρα πολύ ότι θα προσέλκυε τους ίδιους Γάλλους και ξένους επισκέπτες, ότι θα ενέγειρε τα ίδια πάθη, ότι θα θεωρούνταν με κάποιο τρόπο λύση στο πρόβλημα της καταστροφής.

Εδώ φυσικά μπορεί να αντιγυρίσει κανείς το γεγονός ότι η ανακατασκευή είναι αυτό που θα συμβεί τελικά, και ότι σε κάθε περίπτωση σχεδόν κανένα κομμάτι του ναού δεν έχει παραμείνει απείραχτο, ειδικά μετά την μεγάλη ανακατασκευή του 1844.

Νομίζω όμως ότι αυτό λειτουργεί μόνο σαν επιβεβαίωση του επιχειρήματος για το πρωτότυπο. Αφ’ ενός η γνώση ότι ένα κομμάτι του ναού δεν είναι το πρωτότυπο μειώνει την αίσθηση δέους που νιώθουμε απέναντί του, αφ’ ετέρου η μερική ανακατασκευή είναι θεμιτή μόνο στον βαθμό που επιτρέπει την ολική διατήρηση, ακόμα και αν μακροχρόνια τα αποτελέσματα της μίας και της άλλης είναι εξίσου ολικά.

Αντιλαμβανόμαστε διαισθητικά έναν γιγαντόλοφο άμμου στην έρημο που αλλάζει κόκκο-κόκκο ως τον ίδιο λόφο, ακόμα και αν μακροχρόνια κανένας κόκκος δεν παραμένει ο ίδιος. Αντίθετα, αν μετακινήσουμε τον λόφο με κάποιο τεχνητό μέσο και βάλουμε στη θέση του έναν ίδιον, θεωρούμε μάλλον τον νέο λόφο κάτι το διαφορετικό.

Με άλλα λόγια, η αποκατάσταση του μερικού κρέμεται από μια κλωστή που διατηρεί ζωντανή την φαντασίωση της διάσωσης του όλου. Αν η ΠτΠ είχε χτιστεί από την αρχή το 1844 ή αν χτιζόταν τώρα δεν θα είχε ποτέ ξανά την ίδια αίγλη.

παναγία παρισίων

Άρα γιατί θρηνούν οι άνθρωποι;

Ως τώρα η σκέψη μας φαίνεται να μαγνητίζεται από την ιδέα του πρωτότυπου, της μπενγιαμινκής αύρας που φέρει η πρωτοτυπία όχι της πρώτης φοράς της θέασης ενός δημιουργήματος, αλλά η παλαιότητα του υλικού του – ή η φαντασίωση για μια παλαιότητα. Ένα άλλο στοιχείο που νομίζω ότι είναι κεντρικό εδώ είναι η αντανάκλαση του πραγματικού ανθρώπινου μόχθου, του μετασχηματισμού της εργασιακής δύναμης.

Από όλα τα θαυμαστά τεχνουργήματα του σύγχρονου κόσμου, κανένα δεν φτάνει την υποβολή της Παναγίας των Παρισίων, της Πυραμίδας του Χέοπα, του φάρου της Αλεξάνδρειας – εκτός κι αν αυτό το ίδιο απαιτεί έναν εξίσου ασύλληπτο ανθρώπινο μόχθο, διανοητικό ή σωματικό.

Αυτά τα δύο στοιχεία μαζί – η παλαιότητα και ο μόχθος – δεν αθροίζουν σε κάτι πολύ πειστικό από μόνο τους μέχρι να προστεθεί σε αυτά και η ιδέα του θανάτου.

Πέρα από την υπενθύμιση ενός παλιού κόσμου τον οποίο κατά κανόνα ντύνουμε με τα νοήματα που θέλουμε, αρχιτεκτονήματα όπως η ΠτΠ μας υπενθυμίζουν την ανθρώπινη προσπάθεια για να αφήσουμε και μετά θάνατον το χνάρι μας στον κόσμο.

Η υπενθύμιση της δικής μας θνητότητας είναι που ξεκλειδώνει την μάλλον απρόσμενη ένταση του συναισθήματος που καταμαρτυρήσαμε χθες. Η κουβέντα και η σύγκρουση που συνέβη χθες δεν έγινε τόσο με πολιτικούς όρους και δεν έμοιαζε με μια πολιτική κουβέντα· το πόσο βαριά φορτίστηκε το ζήτημα από την αρχή του δεν θυμίζει θιασώτες του μουσείου και του παρελθόντος όσο θυμίζει το ζώο που ξεψυχά, το θηλαστικό που χάνει βασικά σημεία αναφοράς του.

Σε μια κοινωνία που φοβάται τον θάνατο όσο ποτέ άλλοτε, το βίαιο τράβηγμα του πέπλου της αθανασίας συγκλονίζει όσο ποτέ άλλοτε, και πολύ περισσότερο όταν αυτό που ξεψυχά είναι το αντικείμενο μιας συλλογικής προστασίας.

Ακόμα η χειρότερα, η αδυναμία των Γάλλων να προστατέψουν την Παναγία τους δεν εμπεριείχε την επίθεση ενός εξωτερικού εχθρού και ο αβάσταχτος πόνος δεν μπόρεσε να μετουσιωθεί σε οργή: έμεινε θλίψη.

φωτιά notre dame

Είναι σημαντικό να ξέρουμε γιατί στεναχωριόμαστε, για να μπορούμε πότε-πότε να χαλιναγωγούμε αυτό που η στεναχώρια μας βάζει να κάνουμε. Είναι πολύ πιο συχνά απ’ όσο νομίζουμε που το συναίσθημα υπαγορεύει τις ατομικές και συλλογικές μας πράξεις, και καλώς.

Πρέπει όμως να έχουμε μια εποπτεία του γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε, για να μην κάνουμε ενίοτε μαλακίες. Γιατί φυσικά και ο θρήνος μας είναι πολιτικός: δεν θρηνούμε για όλα, και δεν θρηνούμε ούτε καν σύμφωνα με τις εσωτερικές ηθικές και πολιτικές αξίες που νομίζουμε ότι έχουμε. Ας πάρουμε για παράδειγμα εμένα.

Ναι, πιστεύω ότι θα έπρεπε να στεναχωριόμαστε πολύ περισσότερο για τους 72 νεκρούς του πύργου Grenfell στο Λονδίνο πριν ούτε δύο χρόνια, ο θρήνος για τους οποίους δεν έφτασε ούτε κατά διάνοια αυτόν για την ΠτΠ, ή για τα ανυπολόγιστης αξίας χαμένα τεκμήρια πολιτισμού στη Συρία, ή για την πρόσφατα χαμένη γη της κατασφαγμένης φυλής των Ινδιάνων στο Standing Rock στη Ντακότα των ΗΠΑ.

Ναι, πιστεύω πως η ιστορία που αντανακλά η ΠτΠ είναι όντως μια ιστορία εγκλημάτων.

Ναι, φυσικά και υπάρχουν παραπάνω από ένα ιστορικά τεκμήρια επαναστατικού μίσους προς την ΠτΠ, σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, από διαφορετικούς ανθρώπους, οι οποίοι είχαν λόγους να την μισούν, λόγους που συμμερίζομαι.

Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν με εμπόδισε να παρακολουθώ τις εικόνες χθες με σφιγμένο στομάχι, και να νιώθω άβολα εκφράζοντας τον πολιτικό μου δισταγμό απέναντι στο πένθος. Εν δατς οκέι, δεν χρειάζεται να έχουμε ένα πολιτικό επιχείρημα για όλα· ούτε για το πένθος μας, ούτε για τη δικαιολόγησή του.

Θέμης Πανταζάκος | Πηγή: http://skra-punk.com

© I for Interview team

Σε περίπτωση που επιλέξατε να αναδημοσιεύσετε κάποιο κείμενό μας στο δικό σας site, σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα εκ των προτέρων για την προτίμηση! Ωστόσο,  να σας υπενθυμίσουμε το πόσο ευχάριστο και δίκαιο είναι να ακολουθούνται οι δεοντολογικοί κανόνες που ορίζουν τη σωστή και λειτουργική αναφορά στην αρχική  πηγή ( δλδ. αναγραφή πλήρους ονόματος του site μας και ενεργό link που ανακατευθύνει στο πρωτότυπο άρθρο). Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τον κόπο και τη δουλειά μας και σας ευχαριστούμε διπλά!

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Φρέσκα άρθρα στο Mind Opener

Στην Κορυφή