Και όμως, η γιαγιά μου ούτε τεμπέλα ήταν, ούτε και ανεπρόκοπη· πέντε παιδιά μεγάλωσε και πέντε έντιμους ανθρώπους πρόσφερε στην κοινωνία, πλούτο δηλαδή ανεκτίμητο και αναντικατάστατο.
Κάθε απομεσήμερο του θέρους, την ώρα που έχει καψώσει γερά ο τόπος και που ξερνούνε οι πέτρες και τα τσιμέντα τη ζέστη που μαζεύανε ολημερίς, αναθυμούμαι τη συγχωρεμένη τη γιαγιά μου. Άπραγη τα περνούσε τα καλοκαιρινά της μεσημέρια στο υποστατικό της· όποτε δε ξεκούραζε το κορμί της στα ντιβάνια, κεντούσε κάτω απ’ τον παχύ ίσκιο μιας καρυδιάς, πιάνοντας ενίοτε ψιλή κουβέντα με καμιά γειτόνισσα ή μ’ όποιον μουσαφίρη λάχαινε να φιλοξενεί εκείνη την ημέρα.
Το πολύ πολύ να ασχολούνταν με τη λάντζα της, κι αυτό δίχως κινήσεις περιττές· την είχε εμπεδωμένη στο κορμί της τη γνώση την αρχέγονη, ότι στη ντάλα του μεσημεριού χρειάζεται ραθυμία και ραστώνη για να μπορεί να λειτουργήσει κάποιος στοιχειωδώς, δίχως να εξαντληθεί. Κι αναρωτιέμαι τι εντύπωση θα προκαλούσε ένας εργαζόμενος τη σήμερον ημέρα, αν μέσα στον καύσωνα είχε την ίδια συμπεριφορά και κινησιολογία με τη μακαρίτισσα τη γιαγιά μου· αν, δηλαδή, κινούνταν με νωχελικότητα και με σβηστές τις μηχανές, ως επιβάλλει το κλίμα κι ως φυσιολογικά έχει ανάγκη το κορμί σε κάτι τέτοιες ζόρικες ώρες. Τεμπέλη, ανεπρόκοπο, ανίκανο, αδιάφορο κι άλλα παρεμφερή επίθετα θα τον στολίζανε απ’ τον περίγυρό του και θα ‘ταν θέμα χρόνου να χάσει τη δουλειά του, καθότι θα δυναμίτιζε την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα της επιχείρησης.
Και όμως, η γιαγιά μου ούτε τεμπέλα ήταν, ούτε και ανεπρόκοπη· πέντε παιδιά μεγάλωσε και πέντε έντιμους ανθρώπους πρόσφερε στην κοινωνία, πλούτο δηλαδή ανεκτίμητο και αναντικατάστατο. Και τ’ ανέθρεψε μονάχα με τα δυο της χέρια· με τα κεχριμπαρένια της περβόλια, με τα ζωντανά της και τα υφαντά της, που τα πουλούσε για ένα μεροκάματο. Από ήλιο σε ήλιο δούλευε σκληρά, εκτός από τις ώρες της ημέρας που της επέβαλλε το κλίμα το αντίθετο. Γνώριζε ο παλιός ο άνθρωπος να ζει με τον ρυθμό της μέρας και της εποχής, γι’ αυτό μπορούσε να είναι και παραγωγικός και ανταγωνιστικός συνάμα, αν θέτε να το εξετάσουμε απ’ τη νεοφιλελεύθερη σκοπιά το θέμα, που είναι και της μόδας.
Κάτεχε πότε μπορούσε ν’ αποδώσει ο κόπος κι ο ιδρώτας του καρπούς και πότε χυνότανε ανώφελος και πήγαινε στράφι. Μετρούσε τις δυνάμεις του και την ενέργειά του και έκανε κατανομή απόλυτη και οικονομημένη, δίχως σπατάλες περιττές. Αναγνώριζε τη στιγμή που έπρεπε να χαλαρώσει και να ξεκουραστεί ώστε να μεγιστοποιήσει το όφελος της μέρας. Ο λόγος του παραγόμενου έργου προς την ενεργειακή δαπάνη του θα ήταν σήμερα ζηλευτός από οποιοδήποτε τμήμα ανθρώπινου δυναμικού, σε οποιαδήποτε εταιρεία. Άλλες εποχές, θα μου πείτε, κι άλλες συνήθειες. Γι’ αυτό υπάρχουνε σήμερα τα κλιματιστικά, έχει προσφέρει λύσεις η τεχνολογία και μας έχει λύσει τα χέρια, τι να κάναμε δηλαδή, να μέναμε πάνω στα δέντρα;
Κι όμως, έχουμε αναλογιστεί πόσα κλιματιστικά πρέπει να δουλέψουνε και πόση ενέργεια χρειάζεται να δαπανηθεί σήμερα, ώστε να μπορέσει να φανεί «παραγωγικός» κι «ανταγωνιστικός» ένας εργαζόμενος στη ντάλα του μεσημεριού; Κι αν μετρήσουμε, ως απόλυτα οικονομικά μεγέθη, την ενεργειακή δαπάνη και τη μόνιμη βλάβη που προκαλείται στο περιβάλλον, πόσο βέβαιοι είμαστε ότι το κόστος παραγωγής και οι παράπλευρες ζημίες υπερκαλύπτονται λογιστικά απ’ το εφήμερο κέρδος ανά εργασιακή μονάδα; Γνώση ανεκτίμητη μας κληροδότησε το παρελθόν και μόνο αξιοποιώντας την μπορούμε να βαδίσουμε στέρεα προς το μέλλον.
Σ’ αυτόν εδώ τον τόπο υπάρχουνε εμπεδωμένοι βιορυθμοί απόλυτα συμβατοί με τα τερτίπια του καιρού και με τις εποχές· όσα ξένα κοστούμια και να φορέσουμε, όσο και να γυαλίζει το μετάξι τους, αταίριαστα θα φαίνονται επάνω μας και μάταια θα ιδροκοπούμε μέσα τους, παρά τα γαλίφικα κομπλιμέντα που θ’ ακούμε. Κι όσο αρνούμαστε τον εαυτό μας και δεν αποδεχόμαστε τη γύρω μας πραγματικότητα, τόσο θα καταπιεζόμαστε από ξενόφερτους δείκτες κι αριθμούς, που παρά τις επίπονες προσπάθειές μας θα βγαίνουνε πάντα αρνητικοί.
Πρώτη δημοσίευση στο : www.efsyn.gr (με τίτλο “Ο λογιστής τ’ απομεσήμερου”)
