Η συντακτική ομάδα του I for Interview δεν θα μπορούσε να μην ανταποκριθεί στις ερωτήσεις και τις απορίες σας σχετικά με τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων εν όψει της πανδημίας τους κορονοϊού, τις ειδικές άδεις και το κλείσιμο επιχειρήσεων και φορέων.
Η V for Vallia επικοινώνησε με την δικηγόρο Ελένη Χαφνάβη, με μεταπτυχιακές σπουδές στο εργατικό δίκαιο, η οποία ζει και εργάζεται στο Ηράκλειο Κρήτης και η οποία απάντησε αναλυτικά σε ό,τι μέχρι τώρα μας ανησυχεί και μας προβληματίζει.
Η γνώση είναι δύναμη για τον εργαζόμενο.
Τι ισχύει τελικά με την ειδική γονεϊκή άδεια εν όψει της πανδημίας του κορονοϊού και του κλεισίματος των σχολείων; Οι εργαζόμενοι γονείς υποχρεούνται σε συγκεκριμένο αριθμό ημερών αδείας; Τι ισχύει για τον ιδιωτικό και τι για το δημόσιο τομέα όσον αφορά στην κανονική άδεια των εργαζομένων;
Για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα:
Αρχικά πρέπει να διευκρινισθεί ότι η άδεια αυτή αφορά στους εργαζόμενους γονείς των οποίων τα παιδιά είναι εγγεγραμμένα σε βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς ή φοιτούν σε σχολικές μονάδες υποχρεωτικής εκπαίδευσης (δηλαδή έως και το γυμνάσιο – όχι το λύκειο) ή φοιτούν σε ειδικά σχολεία ανεξαρτήτως της ηλικίας των παιδιών καθώς και στους εργαζόμενους γονείς ατόμων με αναπηρία – ανεξαρτήτως της ηλικίας των ατόμων αυτών – που φιλοξενούνται σε ειδικές δομές φροντίδας.
Για το διάστημα από 11-03-2020 έως 10-04-2020 καθώς και για όσο διάστημα όλες οι παραπάνω μονάδες παραμείνουν κλειστές για την αντιμετώπιση και τον περιορισμό της διάδοσης του κορονοϊού, ο εργαζόμενος δικαιούται άδεια ειδικού σκοπού κατ’ ελάχιστον 3 εργάσιμων ημερών υπό την προϋπόθεση ότι κάνει χρήση 1 ημέρας από την κανονική του άδεια για κάθε 3 ημέρες τις άδειας ειδικού σκοπού. Δηλαδή αν επιλέξει να κάνει χρήση αυτής της άδειας θα πρέπει να πάρει κατ’ ελάχιστον 3 ημέρες άδεια, τις οποίες υποχρεωτικά ακολουθεί 1 τέταρτη ημέρα, η οποία αφαιρείται από την κανονική άδεια.
Από τα παραπάνω συνάγεται ότι για να μπορέσει ο εργαζόμενος να λάβει την άδεια ειδικού σκοπού θα πρέπει οι υπολειπόμενες ημέρες κανονικής άδειας να επαρκούν ούτως ώστε να καλύπτεται η αναλογία 3 ημερών άδειας ειδικού σκοπού προς 1 ημέρα κανονική άδεια.
Παράδειγμα: Από τις 9 εργάσιμες ημέρες άδεια, οι 6 θα θεωρηθούν άδεια ειδικού σκοπού και οι 3 κανονική άδεια. Επομένως για να μπορεί τελικώς ο εργαζόμενος να λάβει άδεια 9 εργάσιμων ημερών θα πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 3 ημέρες κανονική άδεια.
Επιπλέον, οι εργαζόμενοι γονείς πρέπει να λάβουν υπόψη τους τα εξής:
- Στην περίπτωση που ο ένας γονέας είναι ιδιωτικός υπάλληλος – μισθωτός και ο άλλος ελεύθερος επαγγελματίας, τότε ο μισθωτός δικαιούται την άδεια ειδικού σκοπού υπό την προϋπόθεση ότι θα προσκομίσει στον εργοδότη του κοινή υπεύθυνη δήλωση δική του και του συζύγου στην οποία θα δηλώνεται ότι ο σύζυγος δεν κάνει χρήση της άδειας λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων.
- Στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι ιδιωτικοί υπάλληλοι – μισθωτοί, τότε δικαιούται την άδεια μόνο ένας εκ των δύο και απαιτείται κοινή υπεύθυνη δήλωση στην οποία να βεβαιώνεται ότι ένας εκ των δύο κάνει χρήση της άδειας. Υπάρχει η δυνατότητα ο ένας γονέας να αιτηθεί την άδεια εξ ολοκλήρου ή οι δύο γονείς να την μοιραστούν, δηλαδή να λάβει κάποιες μέρες ο ένας γονέας και κάποιες μέρες ο άλλος γονέας, όχι όμως ταυτόχρονα. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται κοινή υπεύθυνη δήλωση των εργαζόμενων γονέων στην οποία θα σημειώνονται τα διαστήματα που θα λάβει ο καθένας την άδειά του.
- Στην περίπτωση που εργάζεται μόνο ένας εκ των δύο γονέων και ο άλλος είναι άνεργος, τότε ο εργαζόμενος δεν μπορεί να κάνει χρήση της άδειας ειδικού σκοπού.
- Στην περίπτωση διαζευγμένων γονέων ή γονέων σε διάσταση, τότε την άδεια δικαιούται ο γονέας που έχει αναλάβει την επιμέλεια των παιδιών. Υπάρχει και πάλι η δυνατότητα οι εργαζόμενοι γονείς να συμφωνήσουν μεταξύ τους ότι κάποιες ημέρες θα λάβει ο ένας γονέας και κάποιες ημέρες ο άλλος. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται κοινή υπεύθυνη δήλωση των εργαζόμενων γονέων στην οποία θα σημειώνονται τα διαστήματα που θα λάβει ο καθένας την άδειά του.
- Στην περίπτωση που ο ένας γονέας είναι ιδιωτικός υπάλληλος – μισθωτός και ο άλλος εργάζεται στο Δημόσιο, τότε για να λάβει την άδεια ειδικού σκοπού ο μισθωτός απαιτείται να προσκομίσει υπεύθυνη δήλωση του εργαζόμενου γονέα στο Δημόσιο ότι δεν έχει κάνει χρήση της άδειας ειδικού σκοπού.
Όσον αφορά στις αποδοχές:
Η άδεια ειδικού σκοπού αποτελεί άδεια μετ’ αποδοχών. Η ΠΝΠ προβλέπει ότι από τις ημέρες αδείας ειδικού σκοπού τα 2/3 θα καλυφθούν από τον εργοδότη και το 1/3 από τον τακτικό προϋπολογισμό. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος θα αναλάβει να καλύψει το 1/3 των αποδοχών που αντιστοιχούν στην άδεια ειδικού σκοπού (όχι τις συμπληρωματικές ημέρες κανονικής άδειας). Το υπόλοιπο ποσό των αποδοχών (2/3 των αποδοχών της άδειας ειδικού σκοπού και αποδοχές κανονικής άδειας) θα βαρύνει τον εργοδότη. Ο τρόπος και ο χρόνος πληρωμής της ειδικής άδειας αναμένεται να εξειδικευτεί με μελλοντική εγκύκλιο.
Για τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα:
Οι εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα με οποιαδήποτε σχέση εργασίας και αν υπηρετούν, δικαιούνται άδεια ειδικού σκοπού εφόσον έχουν παιδία εγγεγραμμένα σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς ή φοιτούν σε σχολικές μονάδες υποχρεωτικής εκπαίδευσης (άρα έως και το Γυμνάσιο – όχι το Λύκειο), των οποίων η λειτουργία αναστέλλεται προσωρινά για την αντιμετώπιση και τον περιορισμό της διάδοσης του κορονοϊού. Η άδεια ειδικού σκοπού χορηγείται εντός του διαστήματος από 11-03-2020 έως 10-04-2020, και για όσο διαρκεί η εφαρμογή των έκτακτων και προσωρινών μέτρων.
Η ΠΝΠ της 11-03-2020 ορίζει ελάχιστο όριο ημερών που μπορεί να λάβει ο υπάλληλος ως άδεια ειδικού σκοπού. Συγκεκριμένα, ο υπάλληλος μπορεί να λάβει άδεια κατ’ ελάχιστο τέσσερις ημέρες. Από αυτές οι τρεις θεωρούνται από την υπηρεσία του ως δικαιολογημένη απουσία και η μία ημέρα αποτελεί κανονική άδεια. Πρέπει να επισημανθεί ότι αν ο υπάλληλος ζητήσει να λάβει λιγότερες από τις 4 ημέρες άδειας, τότε αυτές στο σύνολό τους θα θεωρηθούν κανονική άδεια και θα αφαιρεθούν από το σύνολο ημερών ετήσιας κανονικής άδειας.
Επιπλέον, οι υπάλληλοι στο δημόσιο τομέα που έχουν τέκνα που φοιτούν σε μονάδες των οποίων η λειτουργία έχει ανασταλεί, πρέπει να λάβουν υπόψη τους τα εξής:
- Στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι υπάλληλοι του δημοσίου τομέα, υποβάλλουν υπεύθυνη δήλωση προς τις υπηρεσίες τους ορίζουν ποιος από τους δύο θα κάνει χρήση της άδειας ειδικού σκοπού. Υπάρχει η δυνατότητα με κοινή υπεύθυνη δήλωσή τους να καθορίσουν τα χρονικά διαστήματα εκ περιτροπής (εναλλάξ). Όμως, το χρονικό διάστημα χρήσης της άδειας δεν μπορεί να είναι μικρότερο των τεσσάρων ημερών ανά γονέα.
- Στην περίπτωση που ένας εκ των δύο γονέων απασχολείται στο δημόσιο τομέα και ο άλλος στον ιδιωτικό τομέα: τότε, για να κάνει χρήση της άδειας ειδικού σκοπού ο υπάλληλος του δημοσίου τομέα πρέπει να προσκομίσει υπεύθυνη δήλωση του εργαζόμενου στον ιδιωτικό τομέα στην οποία θα δηλώνει ότι δεν κάνει χρήση της ειδικής άδειας ή της εργασίας εξ αποστάσεως.
- Στην περίπτωση που ένας εκ των δύο γονέων είναι υπάλληλος του δημοσίου τομέα και βρίσκεται ήδη σε άδεια (ανατροφής ή εκπαίδευσης – όχι αναρρωτική), τότε ο άλλος σύζυγος δεν μπορεί να κάνει χρήσης της άδειας ειδικού σκοπού μέχρι τη λήξη της άδειας του υπαλλήλου του δημοσίου τομέα.
- Στην περίπτωση που ένας εκ των δύο γονέων είναι υπάλληλος του δημοσίου τομέα και ο άλλος είναι άνεργος, τότε ο υπάλληλος δεν μπορεί να κάνει χρήσης της άδειας ειδικού σκοπού, εκτός αν ο άνεργος γονέας νοσηλεύεται για οποιονδήποτε λόγο ή είναι άτομο με αναπηρία που λαμβάνει επίδομα ΟΠΕΚΑ ή νοσεί από κορονοϊό. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ο υπάλληλος να προσκομίσει στην υπηρεσία του σχετική υπεύθυνη δήλωση.
- Στην περίπτωση που ο υπάλληλος του δημοσίου τομέα δεν επιθυμεί να κάνει χρήση της άδειας ειδικού σκοπού, μπορεί, εναλλακτικά, κατόπιν αίτησής του προς την υπηρεσία του, να εργασθεί με μειωμένο ωράριο μέχρι και 25% ημερησίως, χωρίς ανάλογη μείωση των αποδοχών του. Ωστόσο, μετά την άρση της αναστολής λειτουργίας των σχολικών μονάδων, υποχρεούται να παράσχει τις αντίστοιχες ώρες μείωσης του ωραρίου εργασίας, πέραν του ωραρίου του, χωρίς να λάβει αμοιβή υπερωριακής απασχόλησης.
Μπορεί ο εργοδότης να αρνηθεί την άδεια ειδικού σκοπού στον εργαζόμενο γονέα;
Εφόσον πληρούνται στο πρόσωπο του εργαζόμενου γονέα οι προϋποθέσεις της ΠΝΠ, τότε ο εργοδότης δεν δικαιούται να αρνηθεί τη χορήγηση της άδειας ειδικού σκοπού.
Τι μπορεί να κάνει ο εργαζόμενος και που πρέπει να απευθυνθεί εάν ο εργοδότης του αρνείται να του χορηγήσει την άδεια ειδικού σκοπού ή ο εργαζόμενος απειληθεί με απόλυση;
Ο εργαζόμενος θα πρέπει αμέσως να απευθυνθεί στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας και να καταγγείλει το γεγονός.
Τι γίνεται με τους εργαζόμενους που έχουν προσληφθεί πρόσφατα και δεν δικαιούνται κανονική άδεια;
Κατά τα προβλεπόμενα στην ΠΝΠ της 11-03-2020 ο εργαζόμενος για να λάβει την άδεια ειδικού σκοπού, διερευνάται να πληροί τις προϋποθέσεις για τη λήψη της ετήσιας κανονικής άδειας τουλάχιστον έξι ημερών για εξαήμερη εργασία και πέντε ημερών για πενθήμερη εργασία. Σε περίπτωση που δεν πληρούνται οι ως άνω προϋποθέσεις, τότε θα λάβει άδεια ειδικού σκοπού ανάλογα με τις ημέρες κανονικής άδειας που δικαιούται. Πρακτικά, για να δικαιούται ο εργαζόμενος κανονική άδεια θα πρέπει να απασχολείται πάνω από δύο μήνες στον εργοδότη του.
Τι ισχύει για τις εγκύες εργαζόμενες; Έχουν ενταχθεί στις ευπαθείς ομάδες και αν ναι, πόση άδεια δικαιούνται; Τι ισχύει για τους εργαζόμενους που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες;
Οι έγκυες εργαζόμενες δεν χαρακτηρίζονται ως ευπαθής ομάδα ούτε αναφέρονται στην ΠΝΠ ως δικαιούχοι της άδειας ειδικού σκοπού. Ωστόσο, υπάρχει σχετική πρόβλεψη στην με αριθμό 12339/404/12-03-2020 Ερμηνευτική Εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας, σύμφωνα με την οποία συστήνεται «η απομάκρυνση όλων των εγκύων εργαζομένων γυναικών λόγω του ενδεχόμενου κινδύνου για τις ίδιες και για το κυοφορούμενο έμβρυο».
Κατά το διάστημα της παραμονής τους στην οικία τους, ο εργοδότης οφείλει να τους καταβάλει το σύνολο των αποδοχών τους, εκτός αν η επιχείρηση έχει αναστείλει την δραστηριότητα της στο σύνολο ή μέρος αυτής λόγω εντολής δημόσιας αρχής για την αντιμετώπιση της μετάδοσης του κορονοϊού.
Ομοίως, οι εργοδότες που απασχολούν εργαζόμενους που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, όπως εξειδικεύονται από τον ΕΟΔΥ, οφείλουν να αποδεχθούν την αποχή των εργαζομένων από τα καθήκοντά τους και την κατ’ οίκον παραμονή τους για προληπτικούς λόγους.
Στην περίπτωση αυτή, εφόσον είναι δυνατόν, ο εργαζόμενος μπορεί να παράσχει την εργασία του εξ αποστάσεως. Σε κάθε περίπτωση, κατά το διάστημα παραμονής του εργαζόμενου στην οικία του, ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει το σύνολο των αποδοχών του εργαζομένου, εκτός κι αν η επιχείρηση έχει αναστείλει την δραστηριότητα της στο σύνολο ή μέρος αυτής λόγω εντολής δημόσιας αρχής για την αντιμετώπιση της μετάδοσης του κορονοϊού.
Τι ισχύει για τους εργαζόμενους των οποίων οι επιχειρήσεις/φορείς κλείνουν έπειτα από κρατικές οδηγίες; Χρεώνονται την άδειά τους; Τι θα γίνει με τους μισθούς των εργαζομένων;
Αρχικά, σε κάθε περίπτωση ο εξαναγκασμός σε λήψη κανονικής άδειας ή άδειας άνευ αποδοχών είναι παράνομος. Όταν η επιχείρηση/φορέας κλείσει με απόφαση κρατικής αρχής, ο εργαζόμενος δεν μπορεί να ζητήσει να του χορηγηθεί άδεια ειδικού σκοπού. Επίσης, για όσο διάστημα η επιχείρηση/φορέας δεν λειτουργεί, ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής των μισθών των εργαζομένων.
Τι ισχύει για τους εργαζόμενους των οποίων οι επιχειρήσεις κλείνουν αυτοβούλως, χωρίς να υπάγονται στις κατηγορίες επιχειρήσεων που κλείνουν υποχρεωτικά λόγω κρατικής οδηγίας;
Οι εργαζόμενοι, ακόμα και αν η επιχείρηση δεν λειτουργεί, δικαιούνται τις αποδοχές τους κανονικά.
