Ενώ εσύ κοιμόσουν | Το γκέι κίνημα | Αφιέρωμα

Δημοσιεύτηκε στις 12 June 2017 στo Χαρτοφύλακας

Τα γκέι δικαιώματα δεν ήταν ποτέ δεδομένα. Τα τελευταία εκατό χρόνια σε πολλές χώρες άνθρωποι με θάρρος σήκωσαν το ανάστημά τους παλεύοντας να διορθώσουν μια θεσμοθετημένη αδικία.

Από την επιβολή του χριστιανισμού τον 4^ο μ.Χ. αιώνα η καταδίκη της ομοφυλοφιλίας και ο διωγμός των ομοφυλοφίλων θεωρήθηκαν αυτονόητες πρακτικές, συμβατές με τα ιερά βιβλία αυτής της θρησκείας ή τουλάχιστον με την ερμηνεία των ιερών βιβλίων από το ιερατείο. Επί αιώνες αμέτρητοι ομοφυλόφιλοι άντρες (κυρίως) αλλά και γυναίκες υφίσταντο τρομακτική καταπίεση και απάνθρωπες ποινές, γιατί υποτίθεται ότι ενεργούσαν ενάντια στον Θείο Νόμο.

Μόνο μετά τη Γαλλική Επανάσταση (1.400 χρόνια μετά την επιβολή του χριστιανισμού!) ομοφυλόφιλοι πολίτες ζήτησαν από το νομοθετικό σώμα να αλλάξει την ισχύουσα νομοθεσία. Αυτή είναι η πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια για γκέι δικαιώματα. Το επαναστατικό κλίμα της εποχής και η διάθεση αλλαγής των πάντων βοήθησαν καθοριστικά. Το 1791 η επαναστατημένη Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα που αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία, εν μέρει χάρις και στον ομοφυλόφιλο νομικό Jean Jacques Régis de Cambacérès, έναν από τους συγγραφείς της ναπολεόντειας νομοθεσίας. Την ίδια εποχή στην υπόλοιπη Ευρώπη επικρατούσαν ακόμη μεσαιωνικές συνθήκες: στις υπόλοιπες «πολιτισμένες» χώρες η ομοφυλοφιλία τιμωρείτο με θάνατο ή μακροχρόνια φυλάκιση.

Για τα επόμενα εκατό περίπου χρόνια μόνο σποραδικές φωνές κρυμμένες πίσω από την ανωνυμία ή από ψευδώνυμα προσπάθησαν να ψελλίσουν μερικά λόγια υπεράσπισης για τους ομοφυλόφιλους, και όσοι το έκαναν επώνυμα κατατάσσονταν στις τάξεις των αναρχικών, των περιθωριακών και των ατόμων αμφίβολης ηθικής. Το να υπερασπίζεται κάποιος την ομοφυλοφιλία κατά τη βικτοριανή εποχή προκαλούσε τόσο κοινωνικό αποτροπιασμό και σάλο, όσο το να υπερασπίζεται κάποιος την παιδεραστία σήμερα. Το ότι επρόκειτο για μια πράξη ανάμεσα σε συναινούντες ενήλικες δεν είχε καμία σημασία. Όλοι πίστευαν ότι η ομοφυλοφιλία, με έναν υπερβατικό τρόπο, έβλαπτε το κοινωνικό σύνολο και την ηθική.

Το 1897 ο γερμανός γιατρός και συγγραφέας Magnus Hirschfeld οργάνωσε στο Βερολίνο την Επιστημονική-Ανθρωπιστική Επιτροπή για να πολεμήσει ανοιχτά την «παράγραφο 175» του γερμανικού ποινικού κώδικα που καταδίκαζε το σεξ ανάμεσα σε άντρες (η παράγραφος επέζησε μέχρι το 1994). Ο συνεργάτης του, Adolf Brand, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το outing σαν πολιτική στρατηγική: εξέθεσε τον τότε καγκελάριο Bernhard von Bülow για ομοφυλοφιλικές σχέσεις! Το 1919 ο Hirschfeld ίδρυσε το Ινστιτούτο Σεξολογίας, το οποίο έκανε την πρώτη σοβαρή ιατρική και κοινωνική έρευνα σε θέματα ομοφυλοφιλίας. Ο ναζισμός που ήρθε λίγο αργότερα ανέτρεψε κάθε πρόοδο στέλνοντας μαζικά τους ομοφυλόφιλους σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.

Μια προσπάθεια να ιδρυθεί στο Σικάγο το 1924 μια οργάνωση ανθρωπίνων (βλ. γκέι) δικαιωμάτων κατεστάλη ταχύτατα.

Παρότι κρυφή, στις δεκαετίες του 1920 και 1930 στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης είχε αρχίσει να μορφοποιείται μια γκέι κουλτούρα. Έτσι αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εμφανίστηκαν οργανώσεις για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων σε Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Σκανδιναβικές χώρες και ΗΠΑ. Τα πράγματα όμως δεν ήταν ρόδινα. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, τη δεκαετία του ’50 ένας νέος νόμος απαγόρευε τους ομοφυλόφιλους να εργαστούν στο Δημόσιο, και το FBI παρακολουθούσε πολλούς από αυτούς και τους φακέλωνε.

Στη Δυτική Ευρώπη τα πράγματα ήταν πιο χαλαρά και όλο και περισσότερες γκέι οργανώσεις εμφανίζονταν στο προσκήνιο. Στην Ανατολική Ευρώπη, όπως και στην τότε Σοβιετική Ένωση, η ομοφυλοφιλία παρέμενε σοβαρό έγκλημα στο οποίο «υπέπιπταν» όλοι οι αντίπαλοι του καθεστώτος και το πλήρωναν με εγκλεισμό σε ψυχιατρικές κλινικές. Έπρεπε να πέσει πρώτα ο κομμουνισμός και να διαλυθεί το κράτος τρόμου που είχε επιβάλλει για να αλλάξει η νομοθεσία και να αποποινικοποιηθεί η ομοφυλοφιλία.

Φυσικά σε όλη αυτή τη πορεία η Εκκλησία σε Ανατολή και Δύση έκανε (και εξακολουθεί να κάνει) λυσσαλέο αγώνα για να καταπνίξει, σπιλώσει, λογοκρίνει, ποινικοποιήσει κάθε προσπάθεια για την απελευθέρωση των γκέι ή την έκφραση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας.

Η πρώτη γκέι οργάνωση στην Ευρώπη ιδρύθηκε στις 23 Ιουνίου του 1948 στη Δανία, η Forbundet 48, από τον by Axel Axgil, ο οποίος μάλιστα το 1989 παντρεύτηκε τον σύντροφό του με τον οποίο ήταν μαζί επί σαράντα χρόνια.

Τα πρώτα Gay Pride

Τη δεκαετία του 1960 οι διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ στις ΗΠΑ και η εξέγερση στο Παρίσι τον Μάιο του 1968 παρακίνησαν γκέι ακτιβιστές να πάρουν μια πιο επιθετική στάση. Έτσι στις 28.6.1969 μετά από μια επιδρομή της αστυνομίας στο γκέι μπαρ Stonewall Ιnn του Greenwich Village (Νέα Υόρκη), ξέσπασαν πρωτοφανείς διαδηλώσεις και ταραχές που κράτησαν εβδομάδες. Για πρώτη φορά αντί να το βάλουν στα πόδια οι γκέι διαμαρτυρήθηκαν και συγκρούστηκαν με την αστυνομία. Λίγες εβδομάδες αργότερα ξεπήδησαν στη Νέα Υόρκη οι πρώτες μαχητικές γκέι οργανώσεις όπως το Gay Liberation Front, η πρώτη που τόλμησε να βάλει τη λέξη γκέι στο όνομά της. Σε ανάμνηση των ταραχών του Stonewall ένα χρόνο αργότερα έγιναν σε Νέα Υόρκη και Σαν Φρανσίσκο οι πρώτες παρελάσεις Gay Pride. Το 1971 ιδρύθηκε το βρετανικό Gay Liberation Front, και από εκείνη τη χρονιά το Gay Pride οργανώθηκε για πρώτη φορά εκτός ΗΠΑ και σε Παρίσι, Λονδίνο, Στοκχόλμη και Βερολίνο.

Η Barbara Gittings το 1965 στην Φιλαδέλφεια.

Υπό την πίεση των ακτιβιστών και από τη σταδιακή ωρίμανση της κοινωνίας που έπαψε να ασχολείται με το τι κάνει ο καθένας στην κρεβατοκάμαρά του, οι νομοθέτες άρχισαν να αποποινικοποιούν την ομοφυλοφιλία σε όλο και περισσότερες χώρες. Στoν χώρο της ιατρικής, χάρη στις ενέργειες ακτιβιστών στις ΗΠΑ, η ομοφυλοφιλία απομακρύνθηκε από την λίστα των ψυχικών ασθενειών (DSM-III) το 1973.

Τις δεκαετίες 1960-1980 οι περισσότερες χώρες του κόσμου (πλην των ισλαμικών, επειδή βρίσκονται σε άλλο πλανήτη) έπαψαν να καταδιώκουν τους ομοφυλόφιλους. Ειρωνικά, από τις τελευταίες που κατάργησαν τους ρατσιστικούς νόμους κατά της ομοφυλοφιλίας ήταν εκείνες στις οποίες άρχισε το ομοφυλόφιλο κίνημα: η Αγγλία (μέχρι το 1982 η ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη στη Β. Ιρλανδία) και οι ΗΠΑ (στο Τέξας μέχρι το 2003).

Στην Ελλάδα, η ποινική δίωξη της (ανδρικής) ομοφυλοφιλίας σταμάτησε με την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα το 1950. Όχι από ανοιχτομυαλιά, αλλά μόνο και μόνο γιατί θεωρήθηκε ασθένεια και έτσι δεν μπορούσε να είναι ποινικά κολάσιμη!

Κορυφαία είναι η μνημειώδης τοποθέτηση του καθηγητή της Νομικής Αθηνών Γ. Α. Μαγκάκη το 1969 ότι «η σχετικώς περιορισμένη διάδοσις της ομοφυλοφιλίας (στην Ελλάδα)» και «ο αυθόρμητος κοινωνικός έλεγχος παντός αντιπαθούς φαινομένου …δια του σκώμματος… είναι ιδιαίτερα έντονος, ώστε… δεν απαιτείται να παρέμβει και το Δίκαιον»!