Απόδοση στα ελληνικά για το #IforInterview : Συλβάνα Παπαϊωάννου
Αρχικό κείμενο: E. Kerr | Eight Hours Too Many?
Λιγότερη δουλειά, περισσότερη ζωή. Μια υπέροχη φράση.
Αναρωτιέμαι αν αυτός που την πρωτό-είπε αντιλήφθηκε όλη την αλήθεια που κρύβει μέσα της· η δουλειά είναι επί της ουσίας ο αντίποδας της ζωής. «Ένα οκτάωρο είναι αρκετό για να ξεμείνει ένας εργαζόμενος από ενέργεια. Αυτό που στην ουσία δίνει στη δουλειά είναι η ζωή του, το καλύτερο κομμάτι της. Ακόμη και αν η δουλειά δε μειώνει την ίδια τη ζωή, ακόμη και αν κάποιος καταφέρει να επιβιώσει από τη βαρεμάρα και την κούραση, φεύγει πάντοτε εξουθενωμένος και με τη φαντασία του να έχει στερέψει», έγραψε πριν δεκαετίες κάποιος εργάτης. Οποιοσδήποτε έχει δουλέψει έστω και μια μέρα, μπορεί εύκολα να ταυτιστεί. Το αίτημα για μείωση των ωρών εργασίας είναι πάντοτε η κυρίαρχη διεκδίκηση όλων των εργαζομένων, οι οποίοι ουσιαστικά κουβαλούν όλο αυτό το φόρτο εργασίας στην πλάτη τους.
Θεωρείται δεδομένο ότι όσο λιγότερο δουλεύει κανείς, τόσο περισσότερο χρόνο έχει για τον εαυτό του και κάθε λεπτό που γλυτώνει από το εργοστάσιο ή το γραφείο, είναι ένα βήμα προς μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Κανείς δε θα τολμούσε να το αρνηθεί, δεν πρέπει όμως να αγνοούμε τις αντιφάσεις που πλαισιώνουν μια τέτοια πεποίθηση. Αν κάποιος θέλει να δουλεύει λιγότερο είναι γιατί δεν αγαπάει τη δουλειά. Αλλά γιατί; Αν η δουλειά δίνει ευχαρίστηση, ικανοποίηση, χαρά γιατί να την απαρνηθεί κανείς; Αν η δουλειά είναι το μέσο για να δημιουργήσει κανείς, γιατί τη νιώθει σαν βάρος; Αν είναι αλήθεια ότι η δουλειά είναι μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης, γιατί περιμένουμε την τύχη να μας λυτρώσει από αυτήν; Γιατί απλά η δουλειά δεν ανυψώνει την ανθρώπινη ύπαρξη, μάλλον το αντίθετο. Η ζωή χρειάζεται ενέργεια, αλλά μέσω της δουλειάς ο άνθρωπος τη σπαταλάει για πράγματα έξω από αυτόν. Όταν κάποιος δουλεύει, είναι πάντοτε για λογαριασμό κάποιου άλλου. Όταν λοιπόν κάποιος απεχθάνεται τον φόρτο εργασίας και την πίεση, κατά συνέπεια απεχθάνεται και τη δουλειά.
Αν όμως δε μας αρέσει να δουλεύουμε, αν είναι ένας περιορισμός, τότε γιατί το κάνουμε;
Γιατί δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, είναι η απλοϊκή αλλά ειλικρινής απάντηση. Δε μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Αν δε θέλουμε να πεθάνουμε από την πείνα, πρέπει με κάποιον τρόπο να κερδίσουμε χρήματα. Αναγκαζόμαστε να δουλέψουμε, αναγκαζόμαστε να μαθαίνουμε τον «τρόπο» της κάθε δουλειάς που μας τυχαίνει. Οι άνθρωποι οι οποίοι μπορούν να πουν ειλικρινά ότι αγαπούν τη δουλειά τους, ότι τους ολοκληρώνει, είναι ελάχιστοι. Όλοι αναγκαζόμαστε να κάνουμε κάτι που δε θέλουμε, αναγκαζόμαστε να κάνουμε μια δουλειά που άνετα θα αποφεύγαμε, αν είχαμε τη δυνατότητα. Αυτό που μας εξαναγκάζει είναι ο κίνδυνος της φτώχειας. Μπορούμε λοιπόν άνετα να μιλάμε για εκβιασμό.
Η δουλειά προκύπτει όταν υποκύπτεις σε αυτό τον εκβιασμό. Τι σηματοδοτεί λοιπόν μια μείωση των ωρών εργασίας; Φαινομενικά είναι μια κάποια αλλαγή. Κάποιοι βλέπουν αυτή την αλλαγή θετικά. Αλλά και εδώ κρύβεται μια αντίφαση. Για να ισχύει η αλλαγή αυτή πρέπει κανείς να συνεχίζει να δουλεύει. Ναι αλλά να δουλεύει όλο και λιγότερο, μπορεί να πει κάποιος. Δε νομίζω. Πιστεύω ότι η δουλειά δεν είναι μόνο μια σπατάλη ενέργειας, αλλά υπάρχει και ένας «μύθος» μέσα σε όλο αυτό. Η μείωση των ωρών εργασίας δε θα μας κάνει να δουλεύουμε λιγότερο, αλλά περισσότερο. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων μείωση ωρών εργασίας σημαίνει αυτόματα και μείωση μισθού. Δουλεύουμε λιγότερο, αλλά κερδίζουμε και λιγότερα. Κατά συνέπεια όποιος θέλει να διατηρήσει το βιοτικό του επίπεδο, ή να καταφέρει να το βελτιώσει, θα αναγκαστεί να βρει και δεύτερη δουλειά, θα εργάζεται τελικά περισσότερο, όχι λιγότερο. Αντί να δουλεύει κανείς σε μια δουλειά για οκτώ ώρες την ημέρα, θα έχει δυο δουλειές, μια π.χ. εξάωρη και μια τετράωρη .
Μπορεί να κάνω και λάθος φυσικά. Μπορεί να καταφέρουμε πράγματι να δουλεύουμε λιγότερο, για τα ίδια χρήματα. Μπορεί οι αφέντες μας να κάνουν αυτή την παραχώρηση. Αλλά ας είμαστε ρεαλιστές. Σε μια καταναλωτική κοινωνία, όπου πρέπει να πληρώνεις για τα πάντα – το νοίκι ή το δάνειο για το σπίτι σου, τους λογαριασμούς, τον υδραυλικό για να σου επισκευάσει τη βρύση, τις μπότες που είναι στη μόδα (μπορούμε χωρίς αυτές;), το εισιτήριο για την ταινία που κέρδισε τα Όσκαρ, το φαγητό σε αυτό το νέο εστιατόριο – δύσκολα θα είναι κανείς ικανοποιημένος με μικρότερο μισθό, ακόμη και αν έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Αν έχουμε περισσότερο χρόνο, δε θα τον αξιοποιήσουμε για εμάς, αλλά θα ψάξουμε για έξτρα δουλειά. Οπότε δεν παίζει ρόλο αν θα μειωθούν ή όχι οι μισθοί, όπως και να έχει θα ψάξουμε για μια ακόμη δουλειά. Οι «ευέλικτες» δουλειές, όπως θέλουν να τις αποκαλούν τα αφεντικά, είναι επισφαλείς και χαμηλά αμειβόμενες και κανείς δε θα εναντιωθεί σε αυτό το καθεστώς, γιατί κανείς δεν πιστεύει πως αξίζει τον κόπο αυτό μια προσωρινή δουλειά.
Με λίγα λόγια δε θα έχουμε παραπάνω χρόνο για τον εαυτό μας. Άρα τι είναι αυτός ο «χρόνος» που συζητιέται τόσο; Ο χρόνος είναι, πάντοτε, χρήμα. Όπως και να τον ξοδεύουμε –στη δουλειά, στις καθημερινές μετακινήσεις, στην εκπαίδευση στα πλαίσια της δουλειάς, στην ανάρρωση από ασθένειες που προκαλεί η δουλειά, για να ξεκουραστούμε από τη δουλειά ή την αναζήτηση της – δεν αλλάζει κάτι· όλος αυτός ο χρόνος μπαίνει στο ευρύτερο πλαίσιο της δουλειάς, 24ώρες το 24ώρο. Επιπλέον, για να αφιερώσουμε χρόνο στον εαυτό μας, πρέπει να γνωρίζουμε ποιοι πραγματικά είμαστε, πρέπει να παθιαζόμαστε με πράγματα έξω από τη δουλειά. Έχουμε τέτοια πάθη; Γνωρίζουμε πραγματικά τον εαυτό μας; Και πως μπορεί αυτό να συμβεί, αν η δουλειά μας τρώει όλο το χρόνο;
Όσοι ανέχονται τον εκβιασμό της δουλειάς, ανέχονται παράλληλα και τις συνθήκες που ορίζουν οι εκβιαστές. Όλο αυτό σχετίζεται με την δύναμη του ισχυρού και όποιος νομίζει μπορεί να αλλάξει κάτι χωρίς να έχει τη δύναμη αυτή, είναι γελασμένος. Πιστεύω ότι η μείωση των ωρών εργασίας, θα βοηθήσει μόνο τους βιομήχανους και τους πολιτικούς συμμάχους τους, δηλαδή τους ίδιους τους εκβιαστές. Μπορεί όλοι αυτοί να εξοργίζονται όταν ακούν για μείωση ωρών εργασίας, οι πιο έξυπνοι όμως ήδη έχουν καταλάβει τι συμβαίνει και δηλώνουν πρόθυμοι για αλλαγή.
Είναι αλήθεια ότι οι παλιοί βιομήχανοι ήθελαν πάντα να εξαντλούν τα όρια των ωρών εργασίας. Όσο περισσότερο δούλευαν οι εργάτες, τόσο πιο πλούσιοι γίνονταν. Και η αύξηση της παραγωγής ήταν αποτέλεσμα μεθοδικής και έντονης εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης. Πλέον όμως η παραγωγή γίνεται από μηχανήματα και όχι από τους εργάτες. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση, ο ρόλος του εργάτη περιορίστηκε στον έλεγχο αν λειτουργεί σωστά η μηχανή. Για να κερδίσουν όλο και περισσότερα, οι βιομήχανοι πρέπει να εξελίσσουν τον εξοπλισμό τους συνεχώς. Παράλληλα, όσο το κεφάλαιο αλλάζει τις εργασιακές μεθόδους, αναγκάζει και τους εργάτες να αλλάξουν, καθώς αλλάζει η συσχέτιση τους με την δουλειά και ό,τι την περιβάλλει. Σήμερα, με την έλευση της πληροφορικής και της τεχνολογίας, ένας κόσμος ο οποίος περιστρέφεται γύρω από τους εργάτες και τα εργοστάσια είναι αδιανόητος. Η συνεχής εξέλιξη των μηχανών, ώστε να χρειάζονται όλο και λιγότερη επιτήρηση, καθιστά τον εργάτη περιττό. Δε χρειάζονται πλέον εκατοντάδες εργάτες για να κατασκευάσουν ένα αεροπλάνο, χρειάζονται λιγότεροι για να χειριστούν απλά έναν υπολογιστή. Αυτοί οι υπολογιστές είναι πανάκριβοι και χρειάζονται συνεχώς αναβαθμίσεις, αγοράζεις έναν και αμέσως ένας καλύτερος σου είναι απαραίτητος. Για να αποδίδουν τα μέγιστα, πρέπει να λειτουργούν ασταμάτητα. Αλλιώς πώς θα μπορέσουν οι βιομήχανοι να αντέξουν το κόστος; Υπάρχει ακόμη ανάγκη για εργάτες, απλά όλο και λιγότερους. Πάνω σε αυτό μπορεί εύκολα να «πατήσει» η μείωση των ωρών εργασίας. Αν όμως οι μηχανές μπορούν να μας ελευθερώσουν από το φόρτο εργασίας γιατί όλοι θρηνούν μια κάποια απώλεια; Φυσικά γιατί κανείς δεν έχει μάθει απλά να κάθεται.
Όλοι πρέπει να δουλεύουμε, πέρα από το αυτονόητο ό,τι είναι μέσο επιβίωσης, κυρίως γιατί η δουλειά μας κρατάει «απασχολημένους». Μας ελέγχει. Μας αποδυναμώνει. Η δουλειά είναι ένα είδος κατασταλτικής μηχανής.
Όταν κάποιος είναι άνεργος πρέπει οπωσδήποτε να βρεθεί μια δουλειά για αυτόν. Χιλιάδες, ή ακόμη εκατομμύρια, άνθρωποι πείθονται και είναι πρόθυμοι να εργάζονται καρφωμένοι μπροστά σε έναν υπολογιστή, για παραπάνω από οκτώ ώρες. Αυτή είναι η πραγματικότητα της «ευέλικτης εργασίας», δουλεύεις μέχρι εξαντλήσεώς σου.
Οι τεχνολογικές καινοτομίες μάς παρουσιάζονται ως κάτι που κάνει τη ζωή μας συνεχώς καλύτερη. Στόχος όμως των εκβιαστών δεν είναι να ευεργετήσουν, δεν είναι να παράγουν πράγματα στο μισό χρόνο ώστε να μην κουράζονται τόσο οι εργάτες. Το αντίθετο, όσο αυξάνεται η παραγωγή τόσο αυξάνονται τα κέρδη και τα μέσα παραγωγής. Αν η παλιά οικονομία φαντάζει να έχει φτάσει στο απόγειό της, μια νέα οικονομία αναδύεται.
Οι εκβιαστές και τα τσιράκια τους, αντικρούουν μια τέτοια τοποθέτηση. Μπορεί να παραδέχονται ότι ο καπιταλισμός δημιούργησε κάποιες ανισότητες, αλλά έχουν ως φθηνή δικαιολογία ότι το πλεόνασμα οδήγησε στην πρόοδο. Για να υποστηρίξουν αυτές τους τις απόψεις, αναφέρονται στη μείωση των ωρών εργασίας. Το γεγονός ότι μειώθηκαν από 16 σε 8 ώρες, και μελλοντικά σε λιγότερες, θα πρέπει να μας δείχνει ότι ο καπιταλισμός δεν είναι το τέρας που πιστεύουμε, αλλά τελικά δίνει μια δίκαιη αμοιβή ανάλογη των ωρών εργασίας και της κούρασης. Η «ιστορική μείωση» των ωρών εργασίας επικυρώνει ότι η κατάκτηση αυτή των εργατών είναι απόδειξη μιας σταδιακής και ειρηνικής εξέλιξης του καπιταλισμού – ο ελεύθερος χρόνος και η επιβίωση μπορούν να συνυπάρξουν. Ξεχνούν όμως κάτι βασικό, όταν το βρετανικό κοινοβούλιο ψήφισε το νόμο ο οποίος μείωνε τις ώρες εργασίας το 1848, το έκανε για να σταματήσει τις αντιδράσεις των εργατών, φοβούμενοι έναν εμφύλιο. Μετά την νομοθετική μείωση των ωρών σε δέκα – η οποία οδήγησε και σε μείωση μισθού περίπου 0,25$ – η εργατική τάξη, όπως είπε ο Μαρξ «έχει πληγεί από μια στέρηση δικαιωμάτων και τέθηκε υπό ένα καθεστώς καχυποψίας». Στη Γαλλία, οι μεταρρυθμίσεις που διακηρύχθηκαν, από το Φεβρουάριο του 1848 και μετά, οδήγησαν στην αιματηρή καταστολή της εξέγερσης των εργατών τον Ιούνιο στο Παρίσι. Υπάρχει μια συσχέτιση ανάμεσα στον ταξικό πόλεμο και τις νομοθετικές παρεμβάσεις: χρησιμοποιούνται για να κατευνάσουν τους εργάτες ή για να τους απομακρύνουν. Οι νόμοι που μειώνουν τις ώρες εργασίας θεσπίζονται πάντα για να αποφευχθούν οι κοινωνικές αναταράξεις, οι οποίες μπορούν να δυναμώσουν την εργατική τάξη.
Όταν είχαν ξεκινήσει οι συζητήσεις για μείωση του ωραρίου σε οχτάωρο, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, ένας αναρχικός είχε πει τότε πολύ εύστοχα πει: «οκτώ ώρες την ημέρα να δουλεύεις για ένα αφεντικό; Μα είναι πολλές!». Αυτή η αγανάκτηση του, είναι ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζουμε κάθε τέτοιο εκβιασμό. Είναι η φύση της ίδιας της δουλειά που δεν αντέχεται, όχι οι ώρες αυτές καθαυτές. Είναι η ανάγκη να αντικατασταθούν οι φιλοδοξίες με την ίδια τη ζωή.
Η δουλειά δεν πρέπει να μειωθεί, αλλά να καταργηθεί. Δεν πρέπει να διαπραγματευόμαστε με τους εκβιαστές. Πρέπει να έρθουμε σε ρήξη και να επαναπροσδιορίσουμε τη ζωή μας, όπως πραγματικά πρέπει να είναι και όχι όπως τη βιώνουμε τώρα δουλεύοντας.
Απόδοση στα ελληνικά για το #IforInterview : Συλβάνα Παπαϊωάννου
© I for Interview team
Σε περίπτωση που επιλέξατε να αναδημοσιεύσετε κάποιο κείμενό μας στο δικό σας site, σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα εκ των προτέρων για την προτίμηση! Ωστόσο, να σας υπενθυμίσουμε το πόσο ευχάριστο και δίκαιο είναι να ακολουθούνται οι δεοντολογικοί κανόνες που ορίζουν τη σωστή και λειτουργική αναφορά στην αρχική πηγή ( δλδ. αναγραφή πλήρους ονόματος του site μας και ενεργό link που ανακατευθύνει στο πρωτότυπο άρθρο). Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τον κόπο και τη δουλειά μας και σας ευχαριστούμε διπλά!
