fbpx

Όσα μάθαμε ψάχνοντας για εργασία

Bob Black – Η κατάργηση της δουλείας

στo Χαρτοφύλακας

Θέλω να λαμβάνω τα νέα άρθρα του IforINTERVIEW με e-mail.

Στείλε μας την ιστορία σου

Κανένας δε θα έπρεπε να δουλεύει ποτέ. Η δουλειά είναι η πηγή σχεδόν όλης της δυστυχίας του κόσµου. Bob Black

Μέρος Ι (απόσπασμα κειμένου)

Κανένας δε θα έπρεπε να δουλεύει ποτέ. Η δουλειά είναι η πηγή σχεδόν όλης της δυστυχίας του κόσµου. Σχεδόν όλα τα κακά πράγµατα που αξίζουν ν΄ αναφερθούν προέρχονται από την εργασία ή από τη ζωή σ΄ ένα κόσµο σχεδιασµένο για εργασία. Για να σταµατήσουµε να υποφέρουµε, πρέπει να σταµατήσουµε να δουλεύουµε. Αυτό δε σηµαίνει ότι πρέπει να σταµατήσουµε να κάνουµε πράγµατα. Σηµαίνει στην πραγµατικότητα τη δηµιουργία ενός νέου τρόπου ζωής στηριγµένου στο παιχνίδι. µ΄ άλλα λόγια, ένα φιλοπαίγµων γλέντι, κοινοβιακή ζωή και ίσως ακόµα και τέχνη. Υπάρχουν περισσότερα να παίξει κανείς από το παιδικό παιχνίδι, όση αξία και να ΄χει αυτό. Μιλώ για µια συλλογική περιπέτεια στη γενικευµένη χαρά και στην ελεύθερα αλληλεξαρτηµένη πληθωρικότητα ιδεών και κεφιού. Το παιχνίδι δεν είναι παθητικό. Αναµφίβολα χρειαζόµαστε πολύ περισσότερο χρόνο καθαρά για τεµπέλιασµα και κωλοβάρεµα απ΄ ότι απoλαµβάνουµε τώρα, ανεξάρτητα από το εισόδηµα ή το επάγγελµα, αλλά όταν ανακτούµε από την εξάντληση που προκαλείται από την εργασία όλοι µας σχεδόν θέλουµε να δράσουµε. Ο Οµπλοµοβισµός και ο Στακανοβισµός είναι οι δυο πλευρές του ίδιου υποτιµηµένου νοµίσµατος.

Η κύρια διαφορά ανάµεσα στη δουλειά και την αργία είναι ότι στη δουλειά τουλάχιστον πληρώνεσαι για την αποξένωση και απoχαύνωσή σου.

Η παιχνιδιάρικη ζωή είναι εντελώς ασύµβατη µε την υπάρχουσα πραγµατικότητα. Τόσο το χειρότερο για την “πραγµατικότητα”, τη βαρυτική τρύπα που ρουφάει τη ζωτικότητα από τους λίγους στη ζωή που ακόµα τη ξεχωρίζουν από την καθαρή επιβίωση. Περιέργως -ή ίσως και όχι- όλες οι παλιές ιδεολογίες είναι συντηρητικές γιατί πιστεύουν στη δουλειά. Μερικές απ΄ αυτές όπως ο µαρξισµός και οι περισσότερες τάσεις του αναρχισµού, πιστεύουν στη δουλειά µε µεγάλη υπερηφάνεια γιατί πιστεύουν σε τόσα λίγα άλλα πράγµατα. Οι Φιλελεύθεροι λένε ότι πρέπει να σταµατήσουµε τις διακρίσεις στην εργασία. Εγώ λέω ότι θα έπρεπε να σταµατήσουµε την εργασία. Οι συντηρητικοί υποστηρίζουν νόµους για το δικαίωµα στη δουλειά. Ακολουθώντας τον ιδιότροπο γαµπρό του Μαρξ Πωλ Λαφάργκ υποστηρίζω το δικαίωµα στην τεµπελιά. Οι αριστεριστές επικροτούν την πλήρη απασχόληση. Όπως οι σουρεαλιστές -µόνο που εγώ δεν αστειεύοµαι- επικροτώ την πλήρη αεργία. Οι τροτσκιστές κινητοποιούνται για µόνιµη επανάσταση. Εγώ κινητοποιούµαι για µόνιµο γλέντι. Αλλά αν όλοι οι ιδεολόγοι υποστηρίζουν τη δουλειά (όπως και κάνουν) -και όχι µόνο γιατί σχεδιάζουν να αναγκάσουν άλλους ανθρώπους να κάνουν τη δική τους- είναι περιέργως απρόθυµοι να το πουν. Μιλάνε ατέλειωτα για ηµεροµίσθια, ώρες, συνθήκες εργασίας, εκµετάλλευση, παραγωγικότητα, κέρδος. Ευχαρίστως θα µιλήσουν για οτιδήποτε άλλο πέρα από τη δουλειά καθαυτή. Αυτοί οι ειδικοί που προσφέρονται να σκεφτούν για µας σπανίως µοιράζονται τα συµπεράσµατά τους για τη δουλειά, παρόλη την εξέχουσα θέση που κατέχει στις ζωές όλων µας. Ανάµεσά τους ψιλολογούν τις λεπτοµέρειες. Τα συνδικάτα και οι διοικήσεις συµφωνούν ότι πρέπει να πουλάµε το χρόνο των ζωών µας σ΄ αντάλλαγµα για την επιβίωση παρόλο που παζαρεύουν την τιµή. Οι µαρξιστές πιστεύουν ότι πρέπει οι εργοδότες µας να είναι γραφειοκράτες. Οι φιλελεύθεροι υποστηρίζουν ότι οι εργοδότες πρέπει να ΄ναι επιχειρηµατίες. Οι φεµινίστριες δεν ενδιαφέρονται για το τι µορφή παίρνει η εργοδοσία αρκεί οι εργοδότες να είναι γυναίκες. Είναι φανερό ότι αυτοί οι ιδεολογο-κάπηλοι έχουν σοβαρές διαφορές στο χωρισµό των λάφυρων της εξουσίας. Και είναι το ίδιο φανερό ότι κανένας τους δεν αντιτίθεται στην εξουσία σαν τέτοια και όλοι τους µας θέλουν να συνεχίσουµε να δουλεύουµε.

H δουλειά συνεπάγεται την υπαλληλία, δηλ. τη µισθωτή εργασία, που σηµαίνει το να πουλάς τον εαυτό σου µε δόσεις

Μπορεί ν΄ αναρωτιέστε αν αστειεύοµαι ή είµαι σοβαρός. Αστειεύοµαι και είµαι και σοβαρός. Το να είσαι φιλοπαίγµων δε σηµαίνει να είσαι φαιδρός. Το παιχνίδι δεν είναι απαραίτητα κάτι ελαφρύ, παρόλο που η ελαφρότητα δεν είναι ασηµαντότητα: πολύ συχνά πρέπει να πάρουµε την ελαφρότητα στα σοβαρά. Θα ήθελα τη ζωή να είναι ένα παιχνίδι – αλλά ένα παιχνίδι µε υψηλά κέρδη. Θέλω να παίζω για πάντα. Η εναλλακτική λύση στη δουλειά δεν είναι απλά η αεργία. Το να είσαι φιλοπαίγµων δε σηµαίνει να είσαι στα ναρκωτικά. Όση αξία και να δίνω στην ευχαρίστηση της αδράνειας, αυτή δε δίνει ποτέ τόση ικανοποίηση απ΄ όταν τονίζει άλλες ευχαριστήσεις και διασκεδάσεις. Ούτε προωθώ την καθορισµένη χρονικά βαλβίδα ασφαλείας που απoκαλείται αργία. κάθε άλλο. Η αργία είναι µη-δουλειά στο όνοµα της δουλειάς. Η αργία είναι ο χρόνος που ξοδεύεται στην ανάρρωση από τη δουλειά και στην ξέφρενη αλλά απέλπιδη προσπάθεια να ξεχάσεις τη δουλειά. Πολλοί άνθρωποι γυρνάνε από τις διακοπές τόσο ηττηµένοι που ανυποµονούν να ξαναρχίσουν δουλειά ώστε να ξεκουραστούν. Η κύρια διαφορά ανάµεσα στη δουλειά και την αργία είναι ότι στη δουλειά τουλάχιστον πληρώνεσαι για την αποξένωση και απoχαύνωσή σου.

abolition of work

∆εν παίζω µε τους ορισµούς των λέξεων. Όταν λέω ότι θέλω να καταργήσω τη δουλειά, εννοώ αυτό ακριβώς που λέω, αλλά θέλω να πω αυτό που εννοώ καθορίζοντας τους όρους µου µε µη-ιδιόµορφους τρόπους. Ο ελάχιστος ορισµός που µπορώ να δώσω για τη δουλειά είναι καταναγκαστική εργασία, που σηµαίνει, υποχρεωτική παραγωγή. Και τα δυο στοιχεία είναι ουσιώδη. Η δουλειά είναι παραγωγή επιβαλλόµενη από οικονοµικά ή πολιτικά µέσα, από το καρότο ή το ρόπαλο. (Το καρότο είναι απλά το ρόπαλο από άλλα µέσα). Αλλά δεν είναι όλη η δηµιουργία δουλειά. Η δουλειά ποτέ δε γίνεται για την ίδια τη δουλειά, γίνεται για κάποιο προϊόν ή αποτέλεσµα απ΄ το οποίο ο εργάτης (ή, πιο συχνά, κάποιος άλλος) επωφελείται. Αυτό είναι απαραίτητα η δουλειά. Το να την ορίζεις σηµαίνει το να την περιφρονείς. Αλλά η δουλειά είναι συνήθως χειρότερη από τις βαθµίδες καθορισµού της. Η δυναµική της κυριαρχίας που εµπεριέχεται στη δουλειά τείνει µε το πέρασµα του χρόνου, στην τελειοποίηση. Στις προηγµένες εργασιακές κοινωνίες, συµπεριλαµβανοµένων όλων των βιοµηχανικών κοινωνιών, είτε καπιταλιστικών, είτε “κοµµουνιστικών”, η δουλειά σ΄ όλες τις περιπτώσεις απόκτά άλλα χαρακτηριστικά που επιτείνουν την αποκρουστικότητά της. Συνήθως -κι αυτό είναι περισσότερο αληθινό στις “κοµµουνιστικές” απ΄ ότι στις καπιταλιστικές χώρες, όπου το κράτος είναι σχεδόν ο µόνος εργοδότης και όλοι είναι υπάλληλοι- η δουλειά συνεπάγεται την υπαλληλία, δηλ. τη µισθωτή εργασία, που σηµαίνει το να πουλάς τον εαυτό σου µε δόσεις. Έτσι, το 95% των αµερικανών που δουλεύουν, δουλεύουν για κάποιον (ή κάτι ) άλλο. Στην Κούβα ή στην Κίνα ή σε οποιοδήποτε άλλο µοντέλο που µπορεί να επικαλεστεί κανείς, το σχετικό ποσοστό πλησιάζει το 100%. Μόνο οι µαχόµενες επάλξεις των χωρικών του τρίτου κόσµου -Μεξικού, Τουρκίας, Ινδίας, Βραζιλίας- δίνουν περιστασιακά καταφύγιο σε σηµαντικές συγκεντρώσεις αγροτών που διαιωνίζουν τον παραδοσιακό διακανονισµό των περισσότερων εργατών τις τελευταίες χιλιετηρίδες, την πληρωµή φόρων (=λύτρα) στο κράτος ή του ενοικίου σε παρασιτικούς γαιοκτήµονες ως αντάλλαγµα για να τους αφήσουν ήσυχους. Ακόµα κι αυτή η σκληρή µεταχείριση αρχίζει να φαίνεται εντάξει. Όλοι οι βιοµηχανικοί εργάτες και οι εργαζόµενοι σε γραφεία είναι υπάλληλοι και υπό το είδος της επίβλεψης που εξασφαλίζει τη δουλικότητα.

Αλλά η σύγχρονη δουλειά έχει χειρότερες συνέπειες. Οι άνθρωποι δε δουλεύουν απλά, έχουν “δουλειές”. Ένα άτοµο είναι αναγκασµένο να κάνει µια παραγωγική εργασία όλη την ώρα, όντας αναγκασµένος να κάνει κάτι τέτοιο. Ακόµα κι αν η εργασία περιέχει ένα ποσοστό ενδογενούς ενδιαφέροντος (που όλο και περισσότερες δουλειές δεν έχουν), η µονοτονία της εξαναγκαστικής της αποκλειστικότητας την αποστραγγίζει από τις διασκεδαστικές της δυνατότητες. Μια “δουλειά” η οποία µπορεί να ενώσει τις ενέργειες µερικών ανθρώπων, για ένα λογικά καθορισµένο χρονικό διάστηµα, για διασκέδαση, είναι απλά ένα βάρος σ΄ αυτούς που πρέπει να την κάνουν για 40 ώρες την εβδοµάδα, χωρίς λόγο για το πως πρέπει να γίνεται, για το όφελος ιδιοκτητών που δε συνεισφέρουν τίποτε στο έργο, και χωρίς τη δυνατότητα του καταµερισµού εργασίας ή του διαµερισµού καθηκόντων ανάµεσα σ΄ αυτούς που στην πραγµατικότητα πρέπει να την κάνουν. Αυτός είναι ο αληθινός κόσµος της εργασίας: ένας κόσµος γραφειοκρατικής ανικανότητας, ή σεξουαλικής παρενόχλησης και διακρίσεων, ή ηλιθίων αφεντικών που εκµεταλλεύονται και θυµατοποιούν τους υφισταµένους τους οι οποίοι -µε οποιοδήποτε λογικό / τεχνικό κριτήριο- θα έπρεπε να είναι οι πιο σηµαντικοί. Αλλά ο καπιταλισµός στον αληθινό κόσµο καταπιέζει τη λογική µεγιστοποίηση της παραγωγής και του κέρδους για να επιτύχει τον οργανωτικό έλεγχο. Αυτός ο υποβιβασµός που υφίστανται οι περισσότεροι εργαζόµενοι στη δουλειά τους, είναι το σύνολο των διάφορων εξευτελισµών που µπορούν να µετονοµαστούν σε “πειθαρχία”. Ο Φουκώ περιέπλεξε αυτό το φαινόµενο, αλλά είναι αρκετά απλό. Η πειθαρχία συνίσταται στην ολοκληρωτικότητα των ολοκληρωτικών ελέγχων στη δουλειά -επίβλεψη, ρουτίνα, επιβαλλόµενος ρυθµός δουλειάς, ποσοστά παραγωγής, χτύπηµα κάρτας κτλ Η πειθαρχία είναι το κοινό στοιχείο του εργοστασίου, του γραφείου και του µαγαζιού, µε τη φυλακή, το σχολείο και το ψυχιατρικό άσυλο. Είναι κάτι ιστορικά µοναδικό και φρικτό. Ήταν πέρα από τις δυνατότητες τέτοιων διαβολικών δικτατόρων του παλιού καιρού, όπως ο Νέρων, Ο Τζέκινς Χαν και ο Ιβάν ο Τροµερός. Παρόλες τις κακές προθέσεις τους, απλά δεν είχαν το µηχανισµό για να ελέγξουν τους υπηκόους τους τόσο ολοκληρωτικά, όσο τους ελέγχουν οι σύγχρονοι δεσπότες. Η πειθαρχία είναι η καθαρά διαβολική σύγχρονη µέθοδος ελέγχου, είναι µια καινοτοµική εισβολή στη ζωή µας που πρέπει να απαγορευθεί µε την πρώτη ευκαιρία.

* * *

Το κείμενο δημοσιεύθηκε από τις εκδόσεις Ύπουλο Χτύπημα.

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο στην Βιβλιοθήκη του IfI “Open your mind- κείμενα προς ανάγνωση

© I for Interview team

Σε περίπτωση που επιλέξατε να αναδημοσιεύσετε κάποιο κείμενό μας στο δικό σας site, σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα εκ των προτέρων για την προτίμηση! Ωστόσο,  να σας υπενθυμίσουμε το πόσο ευχάριστο και δίκαιο είναι να ακολουθούνται οι δεοντολογικοί κανόνες που ορίζουν τη σωστή και λειτουργική αναφορά στην αρχική  πηγή ( δλδ. αναγραφή πλήρους ονόματος του site μας και ενεργό link που ανακατευθύνει στο πρωτότυπο άρθρο). Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τον κόπο και τη δουλειά μας και σας ευχαριστούμε διπλά!

3 Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Φρέσκα άρθρα στο Χαρτοφύλακας

Στην Κορυφή