Αν καθ’όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας αν κάτι είναι αδιάκοπο και συνεχές είναι η πάλη του ανθρώπου για επιβίωση και ευτυχία και η μυθοποίηση αυτού. Η μυθοπλασία και η τέχνη υπάρχουν από τις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας όπου η βασικότερη ανησυχία του ατόμου ήταν η επιβίωσή του. Και έτσι αποτυπωνόταν σε τοιχογραφίες σε σπηλιές όπου παρουσίαζαν τον άνθρωπο σε σχέση με την πάλη του για επιβίωση κυνηγώντας διάφορα θηράματα για να ταϊστεί η εκάστοτε τοπική κοινότητα. Από τα προϊστορικά χρόνια και τις σπηλαιογραφίες μέχρι την κλασσική εποχή και το αρχαίο Ελληνικό θέατρο στην αναγέννηση μέχρι την καλλιτεχνική πρωτοπορία του μεσοπολέμου στο πανκ η τέχνη πάντα έπαιρνε θέση και εξέφραζε την ανθρώπινη τραγωδία όπου διακατείχε την κοινωνία την εκάστοτε εποχή. Γιατί η τέχνη είναι η μοναδική ανθρώπινη εφεύρεση όπου έχει την ικανότητα να εκφράσει το ανθρώπινο με τόσο μοναδικό τρόπο. Εδώ λοιπόν τίθεται το θέμα περί ευθύνης του καλλιτέχνη. Η τέχνη είναι πολιτική πάνω από όλα, όχι με την στενή της έννοια. Δεν μιλάω εξαναγκαστικά για στρατευμένη τέχνη, μιλάω για την ανάγκη αυτής να επιτεθεί στο status quo. Για τον κινηματογράφο, την μουσική, την ποίηση όπου θα μιλήσει ειλικρινώς για την αθλιότητα της εποχής. Όχι για την τεχνικώς δημιουργημένη πραγματικότητα του “pop culture” και του κυρίαρχου καθεστωτικού λόγου. Η τέχνη σε αυτό το πλαίσιο είναι επιβολή. Μέσο καταστολής. Με πολλές διαφορετικές εκδοχές.
Ι. Όλα είναι ωραία. Όλα είναι καλά
Μην ανησυχείτε για τίποτα. Το λουλουδάκια ανθίζουν. Ο ήλιος δύει, και μου λείπεις ρε μωρό. Χαζομάρα, σκυλλάδικο, εντεχνιάριδες και αισθητικός εμετός. Ειδικότερα στο έντεχνο όλα είναι ακίνδυνα. Όχι μόνο για την εξουσία και την κοινωνική τάξη. Αλλά κυρίως προς τον ακροατή. Απαλή ανιαρή μουσική, στίχοι για το τίποτα, μην ενοχληθεί κανείς, μην δυσκολευτεί ο ακροατής και αρχίζει να θέτει ερωτήματα. Εδώ δεν ασχολούμαστε με την απολύτως κυρίαρχη και καθοδηγούμενη γραμμή του Χόλυγουντ και την παγκόσμια μουσικής βιομηχανίας γιατί η ευθύνη εδώ πέφτει στην εναλλακτική κουλτούρα. Επίσης το σκυλάδικό είναι τόσο βλαχομπαρόκ εμετός που προσωπικά δεν βρίσκω λόγο να ασχοληθώ και πολύ. Από τις απαρχές των εναλλακτικών κινημάτων υπήρχε μια εμμονική τάση –οι περισσότεροι εναλλακτισμοί βέβαια όχι όλοι- αποφυγής μια ξεκάθαρης στάσης απέναντι στην καθεστηκυία τάξη. Από τον χίπισμο – και κατ’ επέκταση την ναρκωκουλτούρα η οποία συνεπάγεται – στην reggae μέχρι το «έντεχνο» και τώρα πια στα electro-swing, Αλμονδοβάρ, Ιρανικός κινηματογράφος, Nouvelle Vague και γενικότερα ότι είναι στην μόδα των εναλλακτικών κύκλων για να το παίζεις μορφωμένος στις πρωτοετείς. Βεβαίως σε κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις, όπως ο Αλμονδοβάρ και ο Ιρανικός κινηματογράφος ουδεμία ευθύνη έχουν για το πώς αντιλαμβάνονται από το χιπστερ ακροατήριο. Σημασία έχει πως προωθούνται τάσεις όσο πιο απόμακρές και ανεπίκαιρες σε σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα γίνεται για να ικανοποιηθεί ο χιπστερ φίλος μας. Χωρίς να θέλω να φανώ απόλυτος, θεωρώ απαράδεκτο σε εποχής κάθετης ανόδου της κοινωνικής αδικίας και εξαθλίωσης με πνιγμένους πρόσφυγες, κάθετη άνοδο των αυτοκτονιών, των αστέγων και των ανέργων, να τραγουδάμε ανάλαφρα τραγουδάκια για το τίποτα σε παραλίες πίνοντας μπάφους, αναμασώντες αοριστολογίες για την φύση και την «ειρήνη». Την ίδια στιγμή παράδειγμά πραγματοποιείται γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων. Συγγνώμη ξέχασα πως το Ισραήλ είναι political correct και «δημοκρατικό», σε αντίθεση με τους κακούς μουσουλμάνους που καταπιέζουν της γυναίκες και θέλουν να μας σκοτώσουν όλους .Κανείς σοβαρός άνθρωπος δε θα υποστηρίξει βέβαια ότι στον ισλαμικό κόσμο δε συμβαίνουν σημεία και τέρατα. Όμως το θέμα βρίσκεται στην επιλεκτική διάκριση φιλικών καθεστώτων (όπου τα σημεία και τέρατα αποκρύβονται) και αρνητικών (όπου τα σημεία και τέρατα υπερτονίζονται)
Και έτσι φτάνουμε στο επόμενο σκέλος της κατασταλτικής μορφής της τέχνης.
ΙΙ. Η οικοδόμηση του «εχθρού»/ Δυϊστική αντίληψη.
Ο καπιταλισμός μετά από χρόνια αναταραχών και τον μεσοπόλεμο ανακάλυψε πως για να μπορέσει να σταθεί σαν σύστημα εφόσον είναι φύσιν άδικο και καταπιεστικό έπρεπε να δημιουργήσει ένα «έχθρο». Μετουσιώνει με αυτόν τον τρόπο την καπιταλιστική Δύση ως παράδεισο και του δυτικούς δημοκράτες, ενάντια στους «κακούς». Είτε αυτοί είναι κομουνιστές, είτε φονταμεταλιστές, αντιδημοκράτες ή οτιδήποτε άλλο. Και εδώ γυρνάμε στον Ιρανικό κινηματογράφο ως παράδειγμα. Ο Ιρανικός αντικαθεστωτικός κινηματογράφος, προωθείται απαράμιλλα από τους δυτικούς εδώ και χρόνια, ενώ ο Ισραηλινός αντικαθεστωτικός όπως και ο Παλαιστινιακός καταβαραθρώνεται. Ο Ισραηλινός μπορεί να προωθείται, αλλά μόνο αυτός που βολεύει και όχι αυτός που πάει κόντρα στην Σιωνιστική τακτική του κράτους του Ισραήλ. Αν προωθείται η επαναστατική αντισιωνιστική ισραηλιτική τέχνη, προωθείται κυρίως από πιο αριστερούς και αναρχικούς χώρους. Γιατί στην εξουσία χρειάζεται ο «εχθρός». Οι κακοί τρομοκράτες. Το αντιδημοκρατικό Ιράν και η Βόρεια Κορέα .Πράγματι τα καθεστώτα αυτά είναι παραδείγματα προς αποφυγήν και εννοείται ότι δεν τα υποστηρίζουμε. Όμως το θέμα είναι αλλού.
Προσπαθούν να πείσουν τον δυτικό θεατή ή ακροατή πως είναι πολύ τυχερός που ζει στη Δύση και κινδυνεύει από τους «άλλους» και όχι από το ίδιο το καθεστώς του. Μέσω είτε πολεμικών ταινιών είτε δράματος μας υπενθυμίζουν πόσο κακοί ήταν οι «ναζί» και πόσο καλοί οι σύμμαχοι που τους νίκησαν, πόσο αδίστακτοί και φασίστες ήταν οι κομουνιστές και πόσο αιμοδιψείς μισογύνιδες, ομοφοβικοί είναι αυτοί οι τρομακτικοί μουσουλμάνοι τώρα. Το κακό είναι πάντα εκτός της πραγματικότητάς σου. Οι κακοί είναι «οι άλλοι».
ΙΙΙ. Οπότε; Τι;
Κι εσύ Ελληνάκο, καλλιτέχνη της κακιάς ώρας; Έντεχνε κιθαρίστα των πέντε συγχορδιών, ζαμανφού τραλαριλαρό ραπερόνι; Θα πάρεις την ευθύνη της έκφρασης σου, ή θα συνεχίσεις να ζαμανφουντίζεις; Θα εκφράσεις την ανθρώπινη τραγωδία των καιρών μας ή θα πάρει την κιθαρούλα σου στο camping να τραγουδάς για χαμένες αγάπες;
Σύντροφοι η τέχνη είναι πόλεμος. Αντίδραση στο status quo. Τι άλλο μένει παρά η αντεπίθεση;
«Οι πιο καυτές θέσεις στην κόλαση είναι κρατημένες γι’ αυτούς που, σε καιρούς μεγάλης ηθικής κρίσης, διατηρούν ουδέτερη στάση.» Dante Aliggeri
ΙΑΣΟΝΑΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ / https://zerogeographic.wordpress.com
