Με αφορμή τον εορτασμό της επετείου των 60 χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης και τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα λάβει χώρα στις Βρυξέλλες μια έκθεση Ελλήνων και Γάλλων σκιτσογράφων με θέμα την ίδια την Ευρώπη. Από τα 28 υποψήφια σκίτσα των Ελλήνων σκιτσογράφων ”κόπηκαν” τα 12 διότι κρίθηκαν μάλλον “προσβλητικά” για την “πατρίδα μας”, την Ε.Ε. Πολλά από τα σκίτσα αυτά τα είχαμε δει και στην πολύ όμορφη έκθεση που είχε στηθεί στο μετρό Συντάγματος φέτος τον Μάιο με τίτλο Sweet Europe.
Τα σκίτσα που “έφαγαν Χ” κυριολεκτικά, αφού σημειώθηκαν με ένα Χ για να απορριφθούν, ήταν τα 12 σκίτσα των Γεωργοπάλη, Στάθη, Πάνου Ζαχαρή, Γιάννη Ιωάννου, Γιάννη Αντωνόπουλου (john Antono), Γιάννη Δράκου (dranis), Ηλία Μακρή, Σπύρου Ορνεράκη, Έφης Ξένου, Βασίλη Παπαγεωργίου, Πέτρου Ζερβού και Βαγγέλη Χερουβείμ. Προσπαθώντας να μπούμε στη θέση ενός δημιουργού που λογοκρίθηκε το έργο του, ήρθαμε σε επαφή με 3 από τους σκιτσογράφους που κόπηκαν από την Ευρωβουλή και τους απευθύναμε την ερώτησή μας:
Κάποιοι στην Ευρωβουλή δεν άντεξαν τα 12 σκίτσα που καυτηρίαζαν την ΕΕ και επισήμαιναν εύστοχα την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και τα ”έκοψαν”. Τι συναισθήματα σας δημιούργησε αυτή η λογοκρισία και τι πιστεύετε πως καταδεικνύει αυτή η αρνητική κίνηση της Ευρωβουλής; Τι είναι αυτό που κατά την Bearder προσέβαλε ή ξεπέρασε το όριο; Τελικά η γελοιογραφία οφείλει να αφυπνίσει ή να διασκεδάσει τον αναγνώστη;
Πάνος Ζάχαρης
Δημήτρης Γεωργοπάλης
Απ΄ό,τι φαίνεται η Ευρώπη εκτός από τις αξίες της (αν είχε ποτέ) έχει χάσει και το χιούμορ της… Ο σκιτσογράφος είναι σαν το μικρό παιδί που φωνάζει πως ο Βασιλιάς είναι γυμνός. Έχει την άνεση να πει πράγματα με το πενάκι του για τα οποία άλλοι, ενώ τα βλέπουν, σιωπούν. Η λογοκρισία των σκίτσων μας είναι ένας «Ευρωπαϊκός» τρόπος να σωπάσουμε κι εμείς και να εμποδιστούμε να «φωνάξουμε» και να καταγγείλουμε την άνοδο του Νεοναζισμού, τη νεοφιλελεύθερη Ευρώπη-φρούριο, τον ακροδεξιό Ευρωσκεπτικισμό και άλλα. Το «κόψιμο» του σκίτσου μου είναι ένας ακόμα λόγος για να είμαι θυμωμένος με αυτή την Ευρώπη. Βέβαια, κανείς μας δεν κατάλαβε με ποια κριτήρια έγινε το «κόψιμο» από την Bearder. Ειδικά για το σκίτσο μου, κάνει αίσθηση το γεγονός ότι είναι η ίδια γελοιογραφία που στις αρχές του χρόνου παρουσιάστηκε σε έκθεση στο Μάαστριχτ που οργάνωσε η Ε.Ε. για τα 60 της χρόνια και μου είχε ζητηθεί να πάρω μέρος. Φαίνεται πως η «Ευρώπη των Λαών» έχει καταντήσει «Ευρώπη των Γραφειοκρατών», που δυστυχώς ούτε 12 σκίτσα δε μπορούν να ερμηνεύσουν σωστά. Τέλος, η γελοιογραφία οφείλει και να αφυπνίσει αλλά και να διασκεδάσει. Άλλες φορές κάνει το πρώτο κι άλλες φορές το δεύτερο. Όταν,όμως, υπάρχουν στιγμές που καταφέρνει να κάνει και τα δύο μαζί το σκίτσο απογειώνεται και η επιρροή του πολλαπλασιάζεται.
*Το σκίτσο του Δημήτρη που κόπηκε από την έκθεση
Γιάννης Αντωνόπουλος (John Antono)
Γνωρίζοντας ήδη από τον περασμένο Μάιο την ευρύτατη αποδοχή που επιφύλαξε σε αυτή την έκθεση το αθηναϊκό κοινό (αλλά και τη συκοφάντηση που δέχτηκε από κομμάτια των φιλομνημονιακών ΜΜΕ), δε μπορώ να πω ακριβώς ότι σοκαρίστηκα. Αυτό που κυρίως με εντυπωσίασε είναι η ωμότητα της συγκεκριμένης λογοκρισίας. Γίνεται λόγος, πολύ σωστά, για απόρριψη 12 σκίτσων. Όμως στην ουσία πρόκειται για την απόρριψη της μισής σχεδόν έκθεσης (12 σκίτσα σε σύνολο 28), για την ακύρωση του ίδιου του μηνύματός της.
Με εξέπληξε επίσης ο παραλογισμός της απόφασης. Οι λογοκριμένες γελοιογραφίες είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο και μπορεί ο καθένας να τις δει: δεν απορρίφθηκαν μόνο εκείνες που καυστικά προειδοποιούσαν για την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, αλλά και άλλες που καυτηρίαζαν τη γερμανική ηγεμονία και την “Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων” ή απλώς απεικόνιζαν πολιτικά πρόσωπα. Απορρίφθηκε μάλιστα και σκίτσο συναδέλφου της Καθημερινής, που μόνο μήνυμα κατά της Ε.Ε. δεν κόμιζε, καθώς στηλίτευε το Brexit! (Το τραγελαφικό είναι ότι και τα σκίτσα που “εγκρίθηκαν”, δεν υστερούν, στη συντριπτική τους πλειονότητα, σε κριτική διάθεση από τα λογοκριμένα!)
Με βάση τα παραπάνω, αδυνατώ να κατανοήσω όχι μόνο το πλήρες σκεπτικό της Bearder, αλλά και τις ίδιες τις αντιληπτικές της ικανότητες, όσον αφορά τουλάχιστον στον τρόπο που έχει μάθει να “διαβάζει” τις γελοιογραφίες.
Σε μια εποχή όπου στην Ευρώπη παρατηρείται μια συντηρητική αναδίπλωση και μια προσπάθεια δαιμονοποίησης κάθε φωνής που προτείνει μια εναλλακτική πορεία για το μέλλον, δε μου προξενεί τόση εντύπωση το ότι κάποιοι ενοχλούνται από την “εκτός πλαισίου” αμφισβήτηση της κυρίαρχης πολιτικής. Ειδικά η γελοιογραφική τέχνη διαθέτει μια αμεσότητα και ένα ανατρεπτικό πνεύμα που διαχρονικά την καθιστά ενοχλητική για ποικίλες μορφές εξουσίας. Το χιούμορ είναι ένα ισχυρό μέσο για να μεταδώσει το μήνυμά της, όχι όμως ο αυτοσκοπός. Η πολιτική γελοιογραφία αποτελεί ένα όπλο των “από κάτω”, στην προσπάθειά τους να διακωμωδήσουν, να χλευάσουν και να αποδομήσουν εκείνους που ασκούν εξουσία στις ζωές τους. Ο γελοιογράφος είναι ο διαμεσολαβητής αυτής της προσπάθειας και αυτή φρονώ ότι είναι η βασικότερη διαφορά του από τον γελωτοποιό.
*Το σκίτσο του John Antono που κόπηκε απο την έκθεση
Ανταπόκριση από τον Νίκο Βραχασωτάκη
Κείμενα / Επιμέλεια: Αμάντα Πατσοπούλου