Συνέντευξη στον Νίκο Βραχασωτάκη
Το ενδιαφέρον μας για ένα τόσο μη συμβατικό επάγγελμα μας οδήγησε στην “πόρτα” του Κοσμά Παναγιώκα, ενός ανθρώπου που παίζει με τις σκιές αφυπνίζοντας το κοινό του.
Δίνουμε το βήμα στον Κοσμά και ξεκινάει η περιπλάνησή μας στον κόσμο του αγαπημένου μας Καραγκιόζη!
Είναι ο πιο αναρχικός τύπος ο Μαυρομάτης μας ο καμπούρης.
Το επάγγελμά σου ονομάζεται «Καραγκιοζοπαίχτης» και εντάσσεται στο χώρο του «θεάτρου σκιών», σωστά; Ποια είναι η ιστορική του αξία στην Ελλάδα; Πες μας λίγα λόγια για την ιστορία αυτής της τέχνης.
Καραγκιοζοπαίχτης, ναι! Αν και τώρα ακούγεται και το “σκιοπαίχτης”
Παίζουμε με τις σκιές, η πιο φωτεινή σκιά θα ‘λεγα! Τώρα όσο για την ιστορία του, τη “γέννηση ” του υπάρχουν πολλές, άλλα καμιά 100% εξακριβωμένη. Θα σου πω αυτήν που αγαπώ πιο πολύ, αυτή που ενστερνίζομαι, αυτή που γουστάρω δηλαδή.
Ο καραγκιόζης υπήρξε! Ήταν υπαρκτό πρόσωπο και ο πασάς τον κάλεσε να φτιάξει το παλάτι ως μαραγκός-μάστορας και φυσικά και τον Χατζιαβάτη και άλλους. Άλλα ο καραγκιόζης συνέχεια έκανε αστεία και κάνεις δε δούλευε τόσο γρήγορα! Έτσι ο πασάς διέταξε να τον σκοτώσουν! Και έγινε. Όλο το παλάτι έπεσε σε κατάθλιψη, έλειπε ο καραγκιόζης από όλους!
Ο Χατζιαβάτης που τον αγαπούσε, έβαλε ένα πανί, ένα κερί και πήγαινε από πίσω και μιλούσε, έφτιαξε και μια φιγούρα του καραγκιόζη και τα “λέγανε”. Ε, κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα ή έτσι θέλουμε εμείς να πιστεύουμε (μετά βεβαία με τα χρονιά το φέραμε στα μέτρα μας, θα τα πούμε και παρακάτω).
Πώς ξεκίνησες να μαθαίνεις την τέχνη; Είχες κάποιον κοντινό σου που ασχολούνταν με αυτό και έτσι ήρθες σε πιο κοντινή επαφή με το θέατρο σκιών ή ήταν μία ανεξάρτητη προσωπική επιλογή;
Πώς ξεκίνησα; Τυχαία! Έψαχνα για δουλειά, βρήκα μια αγγελία και πήγα. Μου άρεσε όλο αυτό, ο παλμός, η ησυχία πριν την αρχή, ο κόσμος, η αμεσότητά του. Πάθος φίλε μου, πάθος. Και κάτι ακόμη, δεν είμαι δεύτερης-τρίτης γενιάς καραγκιοζοπαίχτης, είχα δάσκαλο στη δουλειά άλλα ως εκεί. Δεν κουβαλώ κανένα όνομα πίσω μου, ό,τι αφήσει η τέχνη μου μπροστά ως Κοσμάς.
Ποια είναι η φύση του επαγγέλματος: Εργάζεσαι μόνος σου ή με ομάδα; Υπάρχουν άλλα άτομα να σε πλαισιώνουν (π.χ. μουσικοί, βοηθοί κ.λπ.);
Ξυλουργός, σιδεράς, τραγουδιστής, ζωγράφος, τα πάντα τα κάνει σχεδόν μόνος του ο καραγκιοζοπαίχτης. Όσο μπορεί και ξέρει βεβαία. Πάντως στην παράσταση ένας βοηθός κάλος χρειάζεται! Στη δουλειά μας λέμε: ”Καλός καραγκιοζοπαίκτης και κακός βοηθός, κακή παράσταση”. Όσο για μουσικούς, ακόμη δεν έχω παίξει με ορχήστρα, σίγουρα το εύχομαι όμως.
Αν και γενικά δε “θέλω” πολλούς πίσω απ’ τον μπερντέ μου, το ζω, το πιστεύω, γίνομαι εγώ ο Καραγκιόζης..
Είναι ένα επάγγελμα που σου επιτρέπει να βιοποριστείς μονάχα από αυτό; Και αν όχι, τι άλλες δουλειές έχεις κάνει;
Τι είστε για το κράτος; Ελεύθεροι επαγγελματίες ή κάτι άλλο; Πώς ασφαλίζεστε, πώς παίρνετε ένσημα, πώς φορολογείστε;
Μεγάλη ιστορία, πονεμένη, όπως όλων μας βεβαία. Είναι μήνες μέσα στο χρόνο νεκροί, δεν μπορείς να τα φέρεις βόλτα και πώς να τα φέρεις δηλαδή; Τον ένα χρόνο που ξεκίνησα δουλεία νύχτα σε ένα τυροπιτάδικο-καφέ (10-6) ξενύχτι και κούραση φίλε, άλλα πίστευα στο όνειρο μου, έλεγα θα σκάσει, θα το τρέξω όσο πάει. Πλέον ναι, ζω αποκλειστικά από το θέατρο σκιών. Και να σου πω και την αλήθεια, όταν αφιερώθηκα εξ ολοκλήρου στον Καραγκιόζη, πήραν όλα τον δρόμο τους. Ελεύθεροι επαγγελματίες κανονικότατα! Παλιότερα υπήρχαν “παραθυράκια”στο νόμο (μεσώ ΙΚΑ κ.τ.λ.) άλλα πλέον με τους σωτήρες που έμπλεξα, αλλάξαν. Όσο για τη φορολογία, άστο γιατί θα διακόψουμε τη συνέντευξη από τα χάπια.
Οι παραστάσεις σου βασίζονται σε διασκευές κλασικών θεμάτων (π.χ. ο Καραγκιόζης Φούρναρης, ο Καραγκιόζης και ο καταραμένος όφις κ.λπ.) ή παρουσιάζεις και δικές σου πρωτότυπες ιστορίες;
Σέβομαι απολυτά τα παλιά-κλασσικά έργα, έχω παίξει 2-3 φυσικά με μετατροπές, άλλα ως εκεί.
Θα σου πω όχι! Δε συμφωνώ να παίζονται αυτά τα έργα τώρα πλέον. Η κάθε εποχή έχει τα δικά της ερεθίσματα, θυμώνει με τα δικά της προβλήματα και πρέπει να χτυπάμε στην κάθε εποχή, άρα προσπαθώ να έχω δικά μου έργα. Πίστεψε με, έχει πολύ δύναμη ο Καραγκιόζης,πάρα πολύ, και, άκου αυτό: Αν παιζόταν τώρα ενεργά, δυνατά, παντού σε πολλά θέατρα-κινηματογράφους-πλατείες-τηλεόραση, θα μπορούσε να αφυπνίσει κόσμο. Είναι ο πιο αναρχικός τύπος ο Μαυρομάτης μας ο καμπούρης.
Τι πιστεύεις πως χρειάζεται ώστε ένας πιτσιρικάς που ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο σκιών να γίνει επαγγελματίας; Είναι καθαρά θέμα ταλέντου ή θέμα εξάσκησης;
Δεν πολυπιστεύω στο ταλέντο, πλην λίγων περιπτώσεων. Εντάξει, μια κλίση κάπου υπάρχει, κάπου έχουμε ένα ταλέντο. αν όμως δε δουλέψεις, δε θα πας πουθενά και όλο αυτό βέβαια πηγάζει από το πάθος. Πόσο πάθος έχεις γι αυτό που κάνεις. Να το βλέπεις σαν να είναι παιδί σου,τόσο αγνά.
Τις φιγούρες τις κατασκευάζεις εσύ ο ίδιος; Πόσα άτομα εργάζονται για να ”βγει” μια παράσταση;
Εδώ είναι το περίεργο! Όχι δε ζωγραφίζω, λίγα πράγματα, εμπειρικά πλέον και μόνο κάνω πολύ λίγα. Δεν το ‘χω! Εδώ έρχεται το πάθος που σου είπα πιο πριν. Εκεί έξω υπάρχουν πολλοί καλύτεροι ζωγράφοι-σκιοπαίχτες από μένα! Αλήθεια. τρομερά καλοί! Άλλα όταν ανοίγεις μικρόφωνο πίσω απ’ τον μπερντέ με τον κόσμο, είναι άλλη η φάση. Εκεί θέλω εγώ, εκεί αναπνέω, εκεί γεμίζω. Εκεί, ναι!
Βρες ένα κομμάτι πανί λευκό, δυο κεριά και φιγούρες από χαρτί. Αν το λέει η ψυχούλα σου θα το μεταδόσεις στον κόσμο. Θα φύγουν γεμάτοι, θα γελάσουν και θα κλάψουν με την ψυχή τους. Τέχνη δρόμου, φίλε μου. Γι’ αυτό τον χάλασαν τον καραγκιόζη, τον εκλαΐκευσαν, τον κάνανε βρισιά, τρομερή δυναμική.
Τέλη του ’90 θυμάμαι περιμέναμε να καλοκαιριάσει για να αρχίσουν οι πρώτες υπαίθριες παραστάσεις, να πάμε με τους φίλους μας στην πλατεία να δούμε παράσταση με τον Καραγκιόζη. Οι καιροί από τότε έχουν αλλάξει και τα παιδιά έχουν κλειστεί στο σπίτι. Έρχονται παιδιά σήμερα στις παραστάσεις σας; Αγαπάνε ακόμη το θέατρο σκιών;
Όσο και να τρέχει η εποχή, όσο κι αν υπάρχει τεχνολογία, αυτό που γίνεται στις πλατείες, στα χωριά ειδικά που πάω, δε μπορείς να το φανταστείς. Τα παιδιά αγαπάνε καραγκιόζη, ναι! Εδώ επαρχία πάντως που γυρνάω μπορώ να σου πω, πολλά παιδιά έρχονται, και μάλιστα θέλουν να γίνουν βοηθοί. Η αμεσότητα, το ζωντανό, ο λόγος του καραγκιόζη που τους μιλάει και τους ρωτάει. Γενικά, χαμός!
Υπάρχει κάποιο αστείο περιστατικό που έχει συμβεί πάνω σε παράσταση και το θυμάσαι ακόμη;
Αστεία και συγκινητικά φυσικά. Δύο θα σου πω βεβαία που μου έχουν μείνει. Έπαιζα σε ένα μέρος, φουλ παππούδες, γιαγιάδες (ίδρυμα), έρχεται ο Βλάχος! Ο μπαρμπα – Γιώργος, μια γιαγιά ήταν ερωτευμένη μαζί του! Πήρε την καρέκλα της και ήρθε μπροστά στη σκηνή και άρχισε να του εξομολογείται τον έρωτα της. Το πίστευε! Το ‘νιώθε! Είχαμε διάλογο μεγάλο, ε μέχρι που μου είπε ότι έχει λίρες(!) και αν την παντρευτεί ο βλάχος, δικές του. Χαρά, γέλιο, συγκίνηση.
Δεύτερη στιγμή που έχει μείνει χαραγμένη, σε ειδικό σχολείο και παιδιά νηπιαγωγείου.
Ερώτηση καραγκιόζη. Τι φτιάχνουμε με το γάλα;;
-Τυρί
-Γιαούρτι
-Βούτυρο
Κλασικές απαντήσεις.
Και πετάγεται ένας μικρούλης-λατρεία
-ΓΑΛΑΚΤΟΜΠΟΥΡΕΚΟ!
Εντάξει, πέθανα. δικός μου λέω, χειροκρότημα και μια αίθουσα να γελάει. Αγαπάμε τις απαντήσεις των παιδιών.
Πιστεύεις πως ο Καραγκιόζης αντιπροσωπεύει τον Έλληνα; Ποιος είναι ο αγαπημένος σου χαρακτήρας;
Μα τι είναι ο καραγκιόζης; Εγώ! Εσύ! Ο γείτονας. Όλοι μας κάποια στιγμή το παίξαμε γενναίοι!
Άλλα και κάποια άλλη, ήμασταν δειλοί, όλοι κοροϊδεύουμε, όλοι κοροϊδευόμαστε! Μα εμείς τον φέραμε στα μετρά μας, τη φιγούρα αυτήν, αυτόν τον χαρακτήρα, εμείς τον γαλουχήσαμε πιστεύω. Άσχετα αν κανείς πλέον δε βλέπει τον καραγκιόζη στον καθρέφτη του, άλλα τον Λεωνίδα από τους 300.
Πώς είναι να συναναστρέφεσαι με παιδιά; Πώς καταφέρνεις να κρατάς ζωντανή την ”παιδικότητα” μέσα σε αυτή τη σκληρή εποχή που ζούμε;
Με τα παιδιά γίνεσαι κι εσύ λίγο παιδί! Τα παιδιά είναι αγνά, ειλικρινά, τα πιο γλυκά πλάσματα. Ξέρεις, τα παιδιά εκείνη την ώρα, την ώρα της παράστασης, θέλουν να ζήσουν τη μαγεία, τη φαντασία. Δεν είναι εγωιστικό να φέρνω εγώ τη μιζέρια μου; Άσε που γενικά είμαι αισιόδοξος άνθρωπος. Καραγκιόζης λέμε φίλε μου! Κάτι ακόμη, ίσως επειδή έχω κι εγώ δυο μικρές κόρες, κάθε φορά που παίζω αισθάνομαι ότι με βλέπουν και τα κορίτσια μου! Τις νιώθω πάντα μαζί μου. Η κοινωνία μας είναι σκληρή και άδικη, αυτό είναι σίγουρο. Αλλά η παιδικότητά μας πρέπει πάντα να μας συντροφεύει. Ξέρεις τι είναι να τελειώνεις παράσταση και να έρχονται παιδιά να σε αγκαλιάζουν; Να σε ρωτάνε πότε θα ξανάρθεις; Ή να γράφουν έκθεση στο σχολείο (πρώτη δημοτικού) και να σε αναφέρει ως φίλο; Καρδιές αγγέλων φίλε μου. Μικρά παιδιά χαρούμενα σήμερα, ωραίες κοινωνίες αύριο θα λεγα.
Στο θέατρο σκιών υπάρχουν όλοι οι χαρακτήρες της ελληνικής πραγματικότητας και παραμένουν επίκαιροι, έως και σήμερα, μετά από 2 αιώνες. Ο Καραγκιόζης με το μεσογειακό ταμπεραμέντο του, φτωχός, καταφερτζής, πολυμήχανος, από την άλλη ο υποταγμένος Χατζιαβάτης, ο ασυμβίβαστος Μπαρμπα- Γιώργος και ο Σουλτάνος – τύραννος. Ποια φιγούρα – χαρακτήρας πιστεύεις ότι είναι η πιο επίκαιρη για την Ελλάδα του 2017;
Ο καραγκιόζης θα ‘πρεπε να ήταν φυσικά! Ο καραγκιόζης που παλεύει, που πεινάει, άλλα γελάει. Που ζει στην
παράγκα του άλλα ξέρεις πόσο αγάπη έχει αυτή η παράγκα και αντέχει τόσα χρόνια; Ο καραγκιόζης που αντιστέκεται. Μια Ελλάδα ολόκληρη στην καμπούρα του. Ο τύπος αυτός που κλαίει πέφτει σηκώνεται και όμως συνεχίζει, δεν προσκυνά πότε, πότε όμως!
Τώρα το κακό βέβαια είναι ότι έχουμε και πολλούς “χατζιαβάτηδες”.
Άρα απαντώ στην ερώτηση σου λίγο περίεργα.
(Έρχεται ο πασάς.)
Χατζιαβάτης: Ωωωω πασά μου προσκυνώ!
Βγαίνει ο καραγκιόζης: Ωωωωω Πατσά μου ΔΕΝ προσκυνώ..
Άρα κλείνουμε.
Εμείς καραγκιόζηδες.
Αυτοί χατζιαβάτηδες.
Δε μασάμε-δεν κωλώνουμε.
kosmaspanagiokas.wixsite.com/kosmas
Συνέντευξη στον Νίκο Βραχασωτάκη
Ι for Interview team
© I for Interview team
Σε περίπτωση που επιλέξατε να αναδημοσιεύσετε κάποιο κείμενό μας στο δικό σας site, σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα εκ των προτέρων για την προτίμηση! Ωστόσο, να σας υπενθυμίσουμε το πόσο ευχάριστο και δίκαιο είναι να ακολουθούνται οι δεοντολογικοί κανόνες που ορίζουν τη σωστή και λειτουργική αναφορά στην αρχική πηγή ( δλδ. αναγραφή πλήρους ονόματος του site μας και ενεργό link που ανακατευθύνει στο πρωτότυπο άρθρο). Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τον κόπο και τη δουλειά μας και σας ευχαριστούμε διπλά!
