fbpx

Όσα μάθαμε ψάχνοντας για εργασία

Η ματωμένη υλικότητα του “άυλου” καπιταλισμού

στo Χαρτοφύλακας

Θέλω να λαμβάνω τα νέα άρθρα του IforINTERVIEW με e-mail.

Στείλε μας την ιστορία σου

Η πεποίθηση ότι στην γυαλιστερή εποχή της τεχνολογίας και της καινοτομίας, η παραγωγή έχει αλλάξει μορφή και έχει γίνει άυλη, είναι κυρίαρχη στα μυαλά των πρωτοκοσμικών υπηκόων. Το ίδιο κυρίαρχη είναι και η πεποίθηση ότι η εργατική τάξη δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο. Αυτές οι εντυπώσεις έχουν σαν σημείο αναφοράς τους την  άνθηση του τομέα των υπηρεσιών και τον μετασχηματισμό των μεθόδων παραγωγής στα εργοστάσια στον καπιταλιστικά “ανεπτυγμένο” κόσμο. Τα παραπάνω αποτελούν βασικούς μετασχηματισμούς που συνέβησαν από τη δεκαετία του ’70 και ύστερα, σαν συνέπειες των αρνήσεων των βιομηχανικών εργατών απέναντι στον φορντικό μοντέλο παραγωγής.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν διατυπωθεί απόψεις που τοποθετούν στο κέντρο αυτών των μετασχηματισμών την παραγωγή των ψηφιακών εμπορευμάτων και πολλές φορές  καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η εργασία και τα αποτελέσματά της έχουν πάρει πλέον άυλες μορφές:

“Η έννοια της άυλης εργασίας ορίζεται ως η εργασία που παράγει το πληροφοριακό και πολιτισμικό περιεχόμενο του εμπορεύματος. Από τη μία πλευρά, όσον αφορά το “πληροφοριακό περιεχόμενο” του εμπορεύματος, αναφέρεται απευθείας στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην εργασιακή διαδικασία σε μεγάλες επιχειρήσεις στο βιομηχανικό και τον τριτογενή τομέα, όπου οι δεξιότητες που εμπλέκονται με την άμεση εργασία είναι ολοένα και περισσότερο δεξιότητες που περιλαμβάνουν την κυβερνητική και τον υπολογιστικό έλεγχο. Από την άλλη πλευρά, σχετικά με τη δραστηριότητα που παράγει το “πολιτισμικό” περιεχόμενο, η άυλη εργασία περιλαμβάνει μια σειρά δραστηριοτήτων που κανονικά δεν αναγνωρίζονται ως “δουλειά” – με άλλα λόγια τα είδη της δραστηριότητας που εμπλέκονται με τον ορισμό και τον καθορισμό των πολιτισμικών και καλλιτεχνικών προτύπων, της μόδας, των γούστων, της καταναλωτικής νόρμας και πιο στρατηγικά, της κοινής γνώμης.

Ο μεγάλος μετασχηματισμός που ξεκίνησε το 1970 έχει αλλάξει τους όρους με τους οποίους τίθεται το ερώτημα. Η χειρωνακτική εργασία περιλαμβάνει ολοένα και περισσότερο διαδικασίες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν “διανοητικές” και οι νέες τεχνολογίες επικοινωνιών απαιτούν ολοένα και περισσότερο υποκειμενικότητες που είναι πλούσιες σε γνώση.”
[Lazzarato, M. (1996). Immaterial Labor]

Ο Lazzarato προφανώς προσπαθεί να εισάγει ένα νεολογισμό, ενώ θα μπορούσε να έχει αρκεστεί στον όρο διανοητική εργασία για να περιγράψει την παραγωγή των ψηφιακών εμπορευμάτων. Η παραπλανητική διάσταση της πρωτοτυπίας του βρίσκεται στην μονομερή και διαχωρισμένη αντίληψη της “ψηφιακής παραγωγής” σαν αποκλειστικά κεντρικής στη σύγχρονη παραγωγή. Αυτό που αγνοούν όσοι με ευκολία χρησιμοποιούν αυτό τον νεολογισμό είναι ότι ένας από τους κεντρικότερους μετασχηματισμούς που συνέβησαν στην post-70s εποχή είναι η μεταφορά μεγάλου μέρους της βαριάς βιομηχανίας σε χώρες της Ασίας κυρίως, αλλά και της Αφρικής. Αυτό που επίσης παραλείπεται να αναφερθεί είναι ότι για να γίνει εφικτή η παραγωγή  όλων αυτών των ψηφιακών/πολιτισμικών εμπορευμάτων απαιτούνται πρώτες ύλες· και αυτές από κάπου θα πρέπει να εξορυχτούν. Τι συμβαίνει τελικά όταν η ίδια η υποτιθέμενα “άυλη εργασία” που παράγει “άυλα προϊόντα” έχει σαν προϋπόθεση την παραγωγή και την χρήση υλικών τεχνικών μέσων; Πού και πώς παράγονται αυτά;

τα συστατικά της τεχνολογικής μαγείας

Τι είναι λοιπόν αυτό που συνθέτει ένα έξυπνο κινητό, ένα τάμπλετ, έναν υπολογιστή; Είναι η σύλληψη της ιδέας, το design; Μπορεί αυτό να είναι το κύριο έργο των μηχανικών της silicon valley, αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι αρκετό για να φέρει ένα τεχνολογικό προϊόν στα ράφια των καταστημάτων. Μήπως είναι το software, το λειτουργικό σύστημα, οι εφαρμογές που φτιάχνουν τα τεχνολογικά προϊόντα; Είναι και αυτά, αλλά προηγουμένως κάτι θα πρέπει να υπάρχει για να προγραμματιστεί.
Τα προγράμματα για να τρέξουν χρειάζονται την ύπαρξη ενός επεξεργαστή, μνήμης και συχνά έναν σκληρό δίσκο. Όλα αυτά που αποτελούν τα φυσικά μέρη ενός υπολογιστή, ονομάζονται υλικό (hardware). Αν ρίξετε μία ματιά στα σωθικά ενός υπολογιστή ή κάποιας άλλης ηλεκτρονικής συσκευής, θα βρείτε μικροτσίπς, διάφορες θύρες, πλακέτες κυκλωμάτων, καλώδια, ένα τροφοδοτικό ή μια μπαταρία και εκατοντάδες άλλα μικρά εξαρτήματα όπως αντιστάσεις, πυκνωτές, τρανζίστορς, διόδους, LEDs κλπ.
Όμως υπάρχουν και άλλα συστατικά που συνθέτουν τα τεχνολογικά “θαύματα”. Το “σημείο μηδέν” δεν είναι άλλο από την εξόρυξη ορυκτών, κυρίως από ορυχεία που βρίσκονται στην Αφρική, στην Ασία, στην Νότια Αμερική. Ένας σύντομος κατάλογος κάποιων συστατικών στοιχείων των ηλεκτρονικών προϊόντων περιλαμβάνει τα εξής: χρυσός, χαλκός, αλουμίνιο, ασήμι, πυρίτιο, κοβάλτιο, κασσίτερος, βολφράμιο, ταντάλιο, βηρύλλιο, γάλλιο, ίνδιο, νεοδύμιο, παλλάδιο, ύττριο, δυσπρόσιο. Για ένα έξυπνο κινητό υπολογίζεται ότι χρησιμοποιούνται 40-60 στοιχεία. Όσο οι δυνατότητες των κινητών αυξάνονται, αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των απαραίτητων στοιχείων. Πολλά από αυτά είναι σπάνιες γαίες. [1]
Εάν αναζητήσετε την ιστορία της εξόρυξης κάθε ενός από τα συστατικά ενός τεχνολογικού εμπορεύματος, σίγουρα δεν θα βρείτε κανένα ευχάριστο παραμύθι. Εδώ θα αναφερθούμε μόνο σε μερικά από αυτά. Συγκρατήστε τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται από την βιομηχανία των ηλεκτρονικών:
– Ο κασσίτερος είναι απαραίτητος για τη συγκόλληση ηλεκτρονικών κυκλωμάτων.
– Το βολφράμιο, λόγω της πολύ υψηλής του πυκνότητας, επιτρέπει την κατασκευή εξαρτημάτων μικρών διαστάσεων που είναι υπεύθυνα για την δόνηση των κινητών.
– Το ταντάλιο, που εξάγεται από το ορυκτό κολτάνιο (coltan), είναι ένα σημαντικό μέταλλο για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή πυκνωτών τανταλίου, οι οποίοι αποτελούν βασικά στοιχεία για την παραγωγή ηλεκτρονικών συσκευών, καθώς μπορούν να αποθηκεύουν ηλεκτρική ενέργεια σε υψηλές θερμοκρασίες. Αυτή η ιδιότητα κάνει τους πυκνωτές τανταλίου πολύ σημαντικούς για την ελαχιστοποίηση των διαστάσεων των κινητών και άλλων ασύρματων συσκευών.
– Ο χρυσός έχει υψηλή αγωγιμότητα και χρησιμεύει ιδιαίτερα για την μεταφορά χαμηλής έντασης ρεύματος με μεγάλη αξιοπιστία. Γι αυτό και χρησιμοποιείται για τις διεπαφές και συνδέσεις μικρών ηλεκτρονικών εξαρτημάτων.
– Το κοβάλτιο αποτελεί κεντρικής σημασίας συστατικό για τις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες λιθίου που χρησιμοποιούνται σε κάμερες, λάπτοπ, κινητά και άλλες φορητές συσκευές. Επίσης, χρησιμοποιείται για πολλές βιομηχανικές και στρατιωτικές εφαρμογές.
– Το ίνδιο κάνει δυνατή την ύπαρξη των οθονών αφής (touch screens), ενώ μία ποικιλία από άλλες σπάνιες γαίες είναι υπεύθυνες για τα χρώματα των οθονών.[2]
Το πρώτο λοιπόν στάδιο δημιουργίας ενός ηλεκτρονικού προϊόντος βρίσκεται σε ένα ορυχείο. Στη συνέχεια, τα ορυκτά πωλούνται σε χυτήρια για την εξαγωγή των μετάλλων. Τα μέταλλα πωλούνται σε κατασκευαστές που παράγουν επιμέρους εξαρτήματα (components), τα οποία με την σειρά τους αγοράζονται από εργοστάσια που αναλαμβάνουν την συναρμολόγησή τους.
Ας πάρουμε την ιστορία της κατασκευής ενός τεχνολογικού προϊόντος από την αρχή. Και ας δούμε, καθώς αυτό παίρνει μορφή, τι συμβαίνει σε κάποια από τα μέρη που είναι κεντρικής σημασίας για την παραγωγή των ηλεκτρονικών.

 

λαϊκή δημοκρατία του κονγκό

“Το βολβράμιο (tungsten), ο κασσίτερος (tin), το ταντάλιο (tantalum) και ο χρυσός (gold) – προϊόντα που η χρήση τους είναι συνήθης για την παραγωγή ηλεκτρονικών προϊόντων και είναι γνωστά ως τα “3TG” – εξορύσσονται εντατικά στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και άλλες χώρες της κεντρικής Αφρικής. Οι πρόσοδοι από ορισμένα ορυχεία χρησιμοποιούνται για την χρηματοδότηση ενός συνεχούς πολέμου που έχει γίνει η πιο φονική ένοπλη σύγκρουση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.”
Περιοδικό Time, There May Be Conflict Minerals in Your Smartphone, 3 Ιουνίου 2014

Ο βασιλιάς του βελγίου, Λεοπόλδος Β’ την περίοδο μεταξύ του 1885 και 1908, συμπεριέλαβε το κονγκό στην προσωπική του ιδιοκτησία και του έδωσε το όνομα “ελεύθερο κρατίδιο του κονγκό”. Ο Λεοπόλδος απέκτησε την περιοχή για να διαπράξει “ανθρωπιστικό” και “φιλανθρωπικό” έργο με την έγκριση και την υποστήριξη της ευρωπαϊκής κοινότητας. Οι κάτοικοι του κονγκό ήταν σκλάβοι του καθεστώτος και παρήγαγαν κυρίως ελεφαντόδοντο και καουτσούκ, του οποίου η ζήτηση και η τιμή εκείνη την περίοδο είχε εκτοξευθεί λόγω της εφεύρεσης που οδήγησε τότε σε εκτεταμένη χρήση των ελαστικών στους τροχούς (για ποδήλατα και στη συνέχεια για αυτοκίνητα). Οι κοινότητες του κονγκό ήταν υποχρεωμένες να παράγουν και να παραδίδουν στους αξιωματούχους καθορισμένες ποσότητες καουτσούκ και ελεφαντόδοντου. Ο ιδιωτικός στρατός του Λεοπόλδου επέβαλε την καταναγκαστική εργασία και διασφάλιζε την παραγωγή. Η αποτυχία των σκλάβων να παραδώσουν τις καθορισμένες ποσότητες τιμωρούνταν με θάνατο και ακρωτηριασμούς. Δεν υπάρχει ακριβής αριθμός για το πόσοι κονγκολέζοι δολοφονήθηκαν εκείνη την εικοσαετία. Υπολογίζεται ότι ήταν από 10 εκατομμύρια έως και ο μισός πληθυσμός του Κονγκό.
Από το 1908 έως το 1960 το κονγκό έγινε επίσημη αποικία του βέλγικου κράτους με το όνομα “βέλγικο κονγκό” και στην συνέχεια πέρασε από πολέμους και δικτατορία. Στην πιο πρόσφατη ιστορία της σημερινής λαϊκής δημοκρατίας του κονγκό (Democratic Republic of the Congo – DRC) οι συγκρούσεις και ο πόλεμος με τα γειτονικά κράτη οδήγησαν σε 5,4 εκατομμύρια θανάτους από το 1998 ως το 2007. [3]

Η παρακάτω παράγραφος αναφέρεται στο άρθρο Congo’s Tin Soldiers του δημοσιογράφου Jonathan Miller που δημοσιεύτηκε το 2005. [4]

[…]

…η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]

Shelley Dee

Σημειώσεις

1 –  Μια έρευνα του πανεπιστημίου Yale που δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2015 ασχολείται με το θέμα της κρισιμότητας της προμήθειας των μετάλλων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τεχνολογίας αιχμής. Μεταφράζουμε από την σελίδα YaleNews μία παράγραφο του άρθρου “Metals used in high-tech products face future supply risks, 23 Μαρτίου 2015, Kevin Dennehy” που αναφέρεται στην συγκεκριμένη έρευνα.
Μεταξύ των παραγόντων που συμβάλλουν σε προκλήσεις ακραίας κρισιμότητας είναι η υψηλή γεωπολιτική συγκέντρωση της πρωταρχικής παραγωγής (για παράδειγμα, 90 με 95% της παγκόσμιας προμήθειας σπάνιων γαιών προέρχεται από την Κίνα), έλλειψη διαθέσιμων υποκατάστατων (δεν υπάρχει επαρκές υποκατάστατο για το ίνδιο, το οποίο χρησιμοποιείται για τις οθόνες των υπολογιστών και των κινητών) και η πολιτική αστάθεια (σημαντικό μέρος του τανταλίου, που χρησιμοποιείται διαδεδομένα στα ηλεκτρονικά, προέρχεται από την Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό που μαστίζεται από πολέμους).
http://news.yale.edu/2015/03/23/metals-used-high-tech-products-face-future-supply-risks

2 – Σχετικά με τις σπάνιες γαίες μπορείτε να βρείτε περισσότερα στο sarajevo στα άρθρα: “rare earth materials (it’s not a band!)” και “σπάνιες γαίες – συνηθισμένοι ανταγωνισμοί”.

3 –  International Rescue Commitee, Measuring Mortality in the Democratic Republic of Congo
http://www.rescue.org/sites/default/files/resource-file/IRC_DRCMortalityFacts.pdf

4 – Το απόσπασμα είναι μεταφρασμένο από το βιβλίο: Africa in the New World Order: Peace and Security Challenges in the Twenty-First Century, Lexington Books.

 

Πηγή: www.sarajevomag.gr

© I for Interview team

Σε περίπτωση που επιλέξατε να αναδημοσιεύσετε κάποιο κείμενό μας στο δικό σας site, σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα εκ των προτέρων για την προτίμηση! Ωστόσο,  να σας υπενθυμίσουμε το πόσο ευχάριστο και δίκαιο είναι να ακολουθούνται οι δεοντολογικοί κανόνες που ορίζουν τη σωστή και λειτουργική αναφορά στην αρχική  πηγή ( δλδ. αναγραφή πλήρους ονόματος του site μας και ενεργό link που ανακατευθύνει στο πρωτότυπο άρθρο). Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζετε τον κόπο και τη δουλειά μας και σας ευχαριστούμε διπλά!

Leave a Reply

Your email address will not be published.

*

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Φρέσκα άρθρα στο Χαρτοφύλακας

Στην Κορυφή