Η ραγδαία αύξηση των ευέλικτων μορφών εργασίας όλα τα χρόνια της κρίσης συμπιέζει καταλυτικά προς τα κάτω το σύνολο των μισθών, κάτι που σε συνδυασμό με τη μνημονιακή αποσάθρωση του πλαισίου των εργασιακών σχέσεων διαμορφώνει ένα εφιαλτικό τοπίο για την αγορά εργασίας και την κοινωνία στο σύνολό της.
Είναι πλέον σαφές ότι οι όποιοι -έστω και συγκρατημένοι- πανηγυρισμοί κυβερνητικών στελεχών για τη μείωση της ανεργίας, ουδεμία σχέση έχουν με τη ζώσα πραγματικότητα. Η ανακύκλωση των ανέργων και της φτώχειας στο σύνολό της, μπορεί να δημιουργεί στατιστικά μια εικόνα βελτίωσης, ωστόσο η εικόνα αυτή είναι αντιστρόφως ανάλογη με την πραγματικότητα. Δηλαδή, όσο μειώνεται ο δείκτης της ανεργίας, τόσο περισσότερο αυξάνονται η μερική και η εκ περιτροπής εργασία και τόσο συμπιέζεται το σύνολο των μισθών και το διαθέσιμο εισόδημα, τάση που σταδιακά παγιώνει ένα εξαιρετικά δυσμενές καθεστώς για τις εργασιακές σχέσεις.
Τα στοιχεία που αναδεικνύει η ενδιάμεση έκθεση του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση, η οποία δόθηκε πριν λίγες μέρες στη δημοσιότητα, αποδεικνύουν ότι η ελαστική εργασία δεν απαξιώνει μόνο τους εργαζόμενους που αναγκάζονται να την αποδεχτούν, αλλά αποτελεί και το δούρειο ίππο για την προς τα κάτω συμπίεση του συνόλου των μισθών και για την επί τα χείρω αλλαγή του συνόλου των εργασιακών δικαιωμάτων.
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι «η μεταβολή της σχέσης μεταξύ των θέσεων εργασίας πλήρους και επισφαλούς απασχόλησης έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κατανομή και τη δυναμική των μισθών, και κατά προέκταση στο διαθέσιμο εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ για το α’ επτάμηνο (Ιανουάριος-Ιούλιος) του 2017, η πλειονότητα των νέων προσλήψεων στον ιδιωτικό τομέα αφορά θέσεις μερικής (47,86%) και εκ περιτροπής (13,81%) εργασίας».
«Η σημαντική αυτή αύξηση των επισφαλών θέσεων εργασίας», συνεχίζει η έκθεση, «επηρεάζει τη μεταβολή των μισθών. Όπως δείχνουν τα στοιχεία απασχόλησης του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ για το Νοέμβριο του 2016, ο μέσος μισθός των απασχολούμενων με μερική απασχόληση ήταν 397,67 ευρώ. Με άλλα λόγια, η παρατηρούμενη αλματώδης αύξηση της μερικής και της εκ περιτροπής απασχόλησης ισοδυναμεί με σοβαρή μείωση των εισοδημάτων και της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων. Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της EU-SILC για το 2015 το 34,7% των εργαζομένων με πλήρη απασχόληση και το 42,13% των εργαζομένων με μερική απασχόληση λαμβάνουν μισθό χαμηλότερο του κατώτατου. Το γεγονός ότι ένας αυξανόμενος αριθμός εργαζομένων κινείται γύρω και κάτω από το όριο της φτώχειας είναι ένδειξη της εύθραυστης κατάστασης της ελληνικής κοινωνίας».
Αξίζει να σημειωθεί ότι στα δεδομένα της έκθεσης δεν μετρούνται δυο ακόμα καταστροφικές παράμετροι: Η πρώτη αφορά τη μερική απασχόληση που υποκρύπτει πλήρη. Δηλαδή, το πόσοι εργαζόμενοι αναγκάζονται να υπογράψουν, για παράδειγμα, τετράωρη απασχόληση και να δουλεύουν στην καλύτερη περίπτωση οχτάωρο, αλλά να αμείβονται με το ποσό της τετράωρης σύμβασης. Η δεύτερη παράμετρος σχετίζεται με το πόσοι εργαζόμενοι εισπράττουν πραγματικά τον ονομαστικό μισθό της σύμβασής τους. Οι καταγγελίες για κουπόνια ή εκβιαστική επιστροφή χρημάτων από τους λογαριασμούς μισθοδοσίας στον εργοδότη, δυστυχώς όλο και αυξάνονται.
Στον πίνακα που ακολουθεί (πίνακας 5.4) εξετάζεται από το ΙΝΕ-ΓΣΣΕ η κλαδική κατανομή του μέσου ονομαστικού μισθού στον ιδιωτικό τομέα το χρονικό διάστημα 2010-2016 και βγαίνουν τα εξής σημαντικά συμπεράσματα:
«Πρώτον, όλοι οι κλάδοι εμφανίζουν μειώσεις, που κατά μέσο όρο φτάνουν το 18,1%. Συνεπώς, και ως αποτέλεσμα της κρίσης και της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής, σημειώθηκε μια οριζόντια μείωση εισοδημάτων που επηρέασε τη συντριπτική πλειονότητα των μισθωτών». Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι, όπως επισημαίνεται και στην έκθεση, «οι μειώσεις στους μισθούς εμφανίζονται μεγαλύτερες όταν λάβουμε υπόψη την επίπτωση της μεταβολής του πληθωρισμού στην αγοραστική δύναμη των εργαζομένων».
Δεύτερον, οι κλάδοι στους οποίους εμφανίζονται οι μεγαλύτερες μειώσεις είναι της εκπαίδευσης, της διασκέδασης και του τουρισμού. Αντίθετα, οι κλάδοι με τις μικρότερες μειώσεις είναι της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας, μεταφοράς και αποθήκευσης, και των ορυχείων.
Τρίτον, οι κλάδοι εντάσεως εργασίας εμφανίζουν μεγάλες μειώσεις στους μισθούς. Επίσης, ο μέσος μισθός στη μεταποίηση μειώνεται κατά 17,8%, στις κατασκευές κατά 19,8% και στο εμπόριο κατά 19,9%».
Επίσης, σημαντικό εύρημα της ανάλυσης που κάνει το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ είναι ότι «η συμπίεση των μισθών συσχετίζεται με την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Στον παρακάτω πίνακα (πίνακας 5.5) παρατηρούμε ότι οι κλάδοι στους οποίους σημειώνεται η μεγαλύτερη χρήση της μερικής απασχόλησης είναι των κατασκευών, των τεχνών, του τουρισμού, των διοικητικών υπηρεσιών, των λοιπών δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών, της εκπαίδευσης και του εμπορίου. Όπως σημειώσαμε παραπάνω, οι κλάδοι με τις μεγαλύτερες μειώσεις στον μέσο μισθό είναι της εκπαίδευσης, των τεχνών, του τουρισμού, του εμπορίου και των κατασκευών. Δηλαδή, οι κλάδοι των τεχνών, του τουρισμού, των κατασκευών, της εκπαίδευσης και του εμπορίου είναι οι κλάδοι που εμφανίζουν ταυτόχρονα τη μεγαλύτερη αύξηση μερικής απασχόλησης και τις μεγαλύτερες μειώσεις στους μισθούς».
Τέλος, το παραπάνω εμπειρικό εύρημα ενισχύεται και από το διάγραμμα που ακολουθεί (διάγραμμα 5.5), «το οποίο αποτυπώνει την υψηλή συσχέτιση μεταξύ της μεταβολής της μερικής απασχόλησης και της μεταβολής των μισθών την περίοδο 2010-2016. Στους κλάδους στους οποίους οι εργαζόμενοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με αύξηση της έντασης των ελαστικών σχέσεών εργασίας, και ειδικότερα της μερικής απασχόλησης, σημειώθηκαν και οι πιο σημαντικές μειώσεις μισθών».
